Χρήσιμες συμβουλές για τις Διαδικτυακές Προκλήσεις από το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου Κύπρου

Το τελευταίο διάστημα, ολοένα και περισσότερες διαδικτυακές προκλήσεις αναδύονται και πολλαπλασιάζονται γρήγορα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ., Tik Tok, Facebook), συνήθως μεταξύ παιδιών, εφήβων και νέων. Προκλήσεις με θετική, φιλανθρωπική, αστεία ή και διασκεδαστική πρόθεση, αλλά και προκλήσεις με τρομακτική και δυνητικά επιβλαβή πρόθεση, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική και τη συναισθηματική ευημερία των παιδιών, των εφήβων και των νέων.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου Κύπρου – CYberSafety αντιμετωπίζει, διαχρονικά, περιστατικά στα οποία παιδιά και έφηβοι δέχονται μηνύματα από άγνωστα διαδικτυακά προφίλ, για συμμετοχή σε διαδικτυακές προκλήσεις και επικίνδυνα «διαδικτυακά παιχνίδια». Για τον λόγο αυτό, το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου Κύπρου – CYberSafety υπογραμμίζει τη σημαντικότητα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τις σχετικές προκλήσεις και κινδύνους. Είναι δυνατόν, στο διαδίκτυο, επιτήδειοι, στο πλαίσιο μιας κακόγουστης φάρσας, να προσκαλέσουν παιδιά και εφήβους σε διαδικτυακές προκλήσεις και επικίνδυνα «διαδικτυακά «παιχνίδια», που μπορεί να περιλαμβάνουν ενοχλητικό ή επιβλαβές περιεχόμενο, θέτοντας σε κίνδυνο τη σωματική και τη συναισθηματική τους ευημερία.

Το ευάλωτο της ηλικίας, η περιέργεια, η πίεση από συνομηλίκους, η τάση μιμητισμού, καθώς και η αίσθηση του ανήκειν, λαμβάνοντας υπόψη και τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης ηλικιακής περιόδου των παιδιών, των εφήβων και των νέων, διαδραματίζουν καθοριστικό και ενισχυτικό παράγοντα στην έκθεση σε τέτοιους κινδύνους. Επομένως, καθίσταται επιτακτικό και αναγκαίο, είτε φημολογείται είτε πρόκειται για μια πραγματική πρόκληση, να μας απασχολεί, όχι μόνο ως ιδιότυπο και μεμονωμένο «φαινόμενο», αλλά ως μέρος ενός συνόλου επιβλαβών συμπεριφορών και σύστοιχων κινδύνων, οι οποίες απαιτούν συνεχή ενημέρωση και εκπαίδευση.

Το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου Κύπρου – CYberSafety καλεί τους γονείς να βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία με τα παιδιά τους, αναφορικά με τη δράση τους στο διαδίκτυο και να τα ενημερώνουν για τους σχετικούς διαδικτυακούς κινδύνους. Επιπρόσθετα, συστήνει τη διακριτική και πολύ προσεκτική μεταφορά πληροφοριών (π.χ., ονομασία πρόκλησης) και συζήτησης του φαινομένου στη δημόσια σφαίρα (π.χ., Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης), εφόσον η παρουσίαση και η συντήρηση σχετικού ενοχλητικού ή και τρομακτικού περιεχομένου είναι δυνατόν να συμβάλει στην περαιτέρω διάδοσή του και είναι πιθανόν να ενοχλήσει και να αναστατώσει παιδιά και εφήβους, αλλά ακόμα και να διεγείρει την περιέργειά τους, λαμβάνοντας υπόψη και το ευάλωτο των συγκεκριμένων ηλικιών.

Ακολούθως, στο πλαίσιο του έργου του, το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου Κύπρου – CYberSafety, σημειώνει τις παρακάτω χρήσιμες συμβουλές, προς τα παιδιά / εφήβους και τους γονείς / κηδεμόνες, για πρόληψη και αντιμετώπιση των διαδικτυακών προκλήσεων.

Παιδιά / έφηβοι: Τι μπορείτε να κάνετε;

• Τι πρέπει να γνωρίζετε για τις διαδικτυακές προκλήσεις: Υπάρχουν στο διαδίκτυο προκλήσεις με θετική, φιλανθρωπική, αστεία και διασκεδαστική πρόθεση (π.χ., ice bucket challenge), καθώς, επίσης και προκλήσεις με τρομακτική και δυνητικά επιβλαβή πρόθεση. Είναι γεγονός ότι, κάποιες φορές, άτομα στο διαδίκτυο είναι δυνατόν να δημιουργήσουν ψεύτικο περιεχόμενο, με στόχο να προκαλέσουν φόβο και πανικό ή να κινητοποιήσουν εκστρατείες και προκλήσεις, οι οποίες μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη σωματική και τη συναισθηματική σας ευημερία.
• Πριν αποφασίσετε να συμμετάσχετε σε μια διαδικτυακή πρόκληση, κάντε την έρευνά σας: Είναι σημαντικό, πριν αποφασίσετε να συμμετάσχετε σε μια διαδικτυακή πρόκληση, να κάνετε την έρευνά σας για αυτήν και να συζητήσετε με κάποιον/α ενήλικα που εμπιστεύεστε, για τη σχετική πρόκληση, αλλά και τυχόν περαιτέρω απορίες ή σκέψεις που μπορεί να έχετε. 
• Μιλήστε με κάποιον/α ενήλικο/α που εμπιστεύεστε: Αν σκέφτεστε να συμμετάσχετε σε μια διαδικτυακή πρόκληση, είναι σημαντικό να ενημερώσετε και να συζητήσετε πρώτα για αυτό με τους γονείς ή κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεστε.
• Ενεργήστε με ασφάλεια: Αν δεχθείτε πρόσκληση στο διαδίκτυο για συμμετοχή σε επικίνδυνες «προκλήσεις», σε περίεργα διαδικτυακά παιχνίδια ή ακόμη και σε διαδικτυακές συζητήσεις, που σας κάνει να αισθανθείτε άβολα θα πρέπει:
  • Να κρατήσετε αποδεικτικά στοιχεία (μέσω στιγμιότυπων οθόνης – screen shots),
  • Να αναφέρετε, μέσω εργαλείων αναφοράς καταγγελίας, το περιστατικό και τα αποδεικτικά στοιχεία,
  • Να μπλοκάρετε το άτομο (π.χ. προφίλ) ή τον αριθμό που σας παρενοχλεί,
  • Να αναφέρετε, άμεσα, το γεγονός στους γονείς ή σε κάποιο ενήλικα που εμπιστεύεστε,
  • Να καλέσετε τη Γραμμή Βοήθειας και Γραμμή Καταγγελιών στο 1480 ή τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
  • Είναι εντάξει να λέμε ΟΧΙ: Μιλήστε για την πίεση από συνομηλίκους σας: Πολλές φορές φίλοι/φίλες σας και συμμαθητές/συμμαθήτριες σας μπορεί να ασχοληθούν με τέτοιες προκλήσεις και να σας προσκαλέσουν/ενθαρρύνουν να λάβετε και εσείς μέρος σε αυτές. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι είναι εντάξει να πείτε ΟΧΙ σε πράγματα που δεν σας κάνουν να αισθάνεστε άνετα και ότι έχετε κάθε δικαίωμα να αποφασίζετε εσείς για τον εαυτό σας.

Να θυμάστε πάντοτε ότι:

• Πρέπει να είστε υπερήφανοι/ες για τον εαυτό σας,
• Πρέπει να κάνετε τις δικές σας προσωπικές επιλογές,
• Είναι εντάξει να πείτε ΟΧΙ σε πράγματα που δεν αισθάνεστε άνετα.
• Αναζητήστε βοήθεια: Αν υποπέσει στην αντίληψή σας οποιοδήποτε σχετικό περιστατικό ή ότι κάποιο άλλο παιδί ή έφηβος συμμετέχει ή σχεδιάζει να συμμετάσχει σε επικίνδυνες διαδικτυακές προκλήσεις, είναι σημαντικό να ενημερώσετε άμεσα κάποιον/κάποια ενήλικα που εμπιστεύεστε ή καλέστε, δωρεάν και ανώνυμα, στη Γραμμή Βοήθειας και Γραμμή Καταγγελιών στο 1480.

Γονείς: Τι πρέπει να κάνετε;

• Μείνετε ήρεμοι και κάντε την έρευνά σας: Όταν οι διαδικτυακές προκλήσεις αναφέρονται από παιδιά ή νέους/ες ή εμφανίζονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, είναι σημαντικό να διασφαλίσετε όλες τις πληροφορίες που χρειάζεστε, για να είστε σε θέση να ενημερώσετε και να υποστηρίξετε αποτελεσματικά το παιδί σας.
• Μιλήστε με το παιδί σας: Ξεκινήστε μια συζήτηση σχετικά με τις διαδικτυακές προκλήσεις, που μπορεί να έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον του παιδιού σας, ενημερώστε το για αυτήν, αλλά και γενικότερα για τους κινδύνους και τις προκλήσεις στο διαδίκτυο.
• Αποφύγετε να παρουσιάσετε ενοχλητικό ή τρομακτικό περιεχόμενο: Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι, ακόμη και όταν κάτι κοινοποιηθεί ευρέως (viral) στο διαδίκτυο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι/όλες το έχουν δει ή ακούσει. Μπορείτε να ενημερώσετε το παιδί σας για τους κινδύνους των διαδικτυακών προκλήσεων, χωρίς να του δείξετε παραδείγματα ή να δώσετε σαφείς λεπτομέρειες. Αντίθετα, επικεντρωθείτε σε βασικές συμβουλές και δεξιότητες, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει οποιονδήποτε διαδικτυακό κίνδυνο και πρόκληση. Για παράδειγμα, μιλήστε για την αποφυγή επικοινωνίας με άγνωστα και παράξενα προφίλ, παρουσιάστε τα εργαλεία αναφοράς και αποκλεισμού, ενθαρρύνετε για τη δυνατότητα επικοινωνίας με κάποιον έμπιστο ενήλικα, ώστε να επιτρέψει την ευκαιρία να επιλυθούν τυχόν απορίες ή προβληματισμοί.  
• Αποφύγετε την ονομασία των επικίνδυνων προκλήσεων: Ο χαρακτηρισμός/ονομασία μιας πρόκλησης μπορεί να συμβάλει στην περαιτέρω διάδοσή της. Επομένως, αντί να εστιάζετε σε ένα συγκεκριμένο διαδικτυακό μιμίδιο (meme), πρόκληση ή εικόνα, δώστε εφαρμόσιμες συμβουλές, σε περίπτωση που συμβεί οτιδήποτε στο διαδίκτυο που ανησυχήσει, αναστατώσει ή προσβάλει το παιδί σας.
• Μιλήστε σχετικά με αποτελεσματικές πρακτικές αντιμετώπισης: Είναι σημαντικό να παρέχετε στο παιδί σας τις στρατηγικές για την αντιμετώπιση τέτοιου διαδικτυακού περιεχομένου και διαδικτυακών προκλήσεων και να το εφοδιάσετε με σημαντικές δεξιότητες.

Εξηγήστε ότι:

• Αν δεχθεί πρόσκληση στο διαδίκτυο για συμμετοχή σε επικίνδυνα διαδικτυακά «παιχνίδια», σε επικίνδυνες συμπεριφορές ή σε διαδικτυακές συζητήσεις, που το κάνει να αισθανθεί άβολα θα πρέπει:
  • Να κρατήσει αποδεικτικά στοιχεία (στιγμιότυπα οθόνης-screen shots),
  • Να αναφέρει, μέσω εργαλείων αναφοράς καταγγελίας, το περιστατικό και τα αποδεικτικά στοιχεία,
  • Να μπλοκάρει το άτομο (π.χ. προφίλ) ή τον αριθμό που το παρενοχλεί,
  • Να αναφέρει, άμεσα, το γεγονός σε εσάς ή σε ενήλικα που εμπιστεύεται,
  • Να καλέσει τη Γραμμή Βοήθειας και Γραμμή Καταγγελιών στο 1480 ή τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
  • Αν σκέφτεται να συμμετάσχει σε κάποια διαδικτυακή πρόκληση, ζητήστε από το παιδί σας να το συζητήσει πρώτα μαζί σας ή με κάποιον άλλον ενήλικα που εμπιστεύεται, ώστε να πάρει όλες τις δυνατές πληροφορίες. Πολλές φορές οι προκλήσεις μπορεί να φαίνονται αβλαβείς και να ξεκινούν αθώα, ωστόσο, μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικό σωματικό ή συναισθηματικό κίνδυνο.
  • Αν αντιληφθούν ότι κάποιο άλλο παιδί ή έφηβος συμμετέχει ή σχεδιάζει να συμμετάσχει σε επικίνδυνες διαδικτυακές προκλήσεις:
    • Να ενημερώσουν, άμεσα, κάποιον/κάποια ενήλικα ή να καλέσουν τη Γραμμή Βοήθειας και Γραμμή Καταγγελιών στο 1480 ή τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
• Μιλήστε για την πίεση από συνομηλίκους: Ένα από τα βασικά ζητήματα που εγείρονται για τις διαδικτυακές προκλήσεις είναι αυτό της πίεσης από συνομήλικους. Οι νέοι/ες μπορούν μερικές φορές να ασχοληθούν με τέτοιες προκλήσεις, επειδή είναι αυτό που κάνουν όλοι/ες οι φίλοι/ες τους ή φαίνεται να κάνουν και λέγοντας «ΟΧΙ» μπορεί να φαίνεται και να είναι πολύ δύσκολο. Υπενθυμίστε και εξηγήστε ότι είναι εντάξει να πουν ΟΧΙ σε πράγματα που δεν αισθάνονται άνετα και υπερτονίστε ότι είναι σημαντικό να κάνουν τις δικές του προσωπικές επιλογές.
• Υποστηρίξτε το παιδί σας: Εάν το παιδί σας έχει δει ενοχλητικό ή τρομακτικό περιεχόμενο, είναι σημαντικό να του μιλήσετε για τη συγκεκριμένη εμπειρία, να το υποστηρίξετε και, εάν απαιτείται, να το βοηθήσετε για πρόσθετη υποστήριξη.

Επιπρόσθετα:

• Διατηρείτε, γενικότερα, καλές σχέσεις με το παιδί σας και αναπτύξτε ποιοτική επικοινωνία, ώστε να αισθάνεται άνετα να σας αναφέρει τη διαδικτυακή του δράση (διαδικτυακούς φίλους, ιστοσελίδες που επισκέπτεται κ.λπ.) και πιθανούς διαδικτυακούς κινδύνους που αντιμετωπίζει.
• Ελέγχετε τη συναισθηματική του ευημερία, διερευνώντας αν υπάρχει κάτι το οποίο το απασχολεί και το δυσκολεύει συναισθηματικά.
• Επιβλέψτε διακριτικά τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες  και ενημερώστε για τους κινδύνους στο διαδίκτυο. Να θυμάστε, ωστόσο, να μιλάτε για τους κινδύνους που υπάρχουν στο διαδίκτυο, χωρίς ωστόσο να υπερβάλλετε για τη φύση του κινδύνου και το βαθμό στον οποίο το ίδιο το διαδίκτυο είναι ένα επικίνδυνο περιβάλλον.
• Μη διστάσετε να μιλήσετε ανοιχτά στο παιδί σας για επικίνδυνα διαδικτυακά παιχνίδια και προκλήσεις. Ρωτήστε τι σκέφτεται και συζητήστε μαζί του χωρίς κριτική διάθεση.
• Δώστε προσοχή σε προειδοποιητικά σημάδια και, εάν υποπτευθείτε ότι το παιδί σας συμμετάσχει ή σχεδιάζει να συμμετάσχει σε διαδικτυακές προκλήσεις, καλέστε άμεσα τη Γραμμή Βοήθειας και Γραμμή Καταγγελιών στο 1480.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι, αναφορικά με τις προκλήσεις που σχετίζονται με τη χρήση διαδικτυακών παιχνιδιών και, γενικότερα, του διαδικτύου, δεν είστε μόνοι/ες.

Μπορείτε να καλέσετε για άμεση υποστήριξη στη Γραμμή Βοήθειας 1480 https://www.cybersafety.cy/helpline και στη Γραμμή Καταγγελιών 1480 https://www.cybersafety.cy/hotline, του Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου Κύπρου – CYberSafety   https://www.cybersafety.cy/ 

Για περισσότερες πληροφορίες, πλούσιο εκπαιδευτικό και πληροφοριακό υλικό μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα https://www.internetsafety.pi.ac.cy