Ἡ πνευματική ζωή στήν οἰκογένεια

Ἐπισκόπου Νεαπόλεως

κ. Πορφυρίου

Ὁ σκοπός τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς δέν εἶναι διαφορετικός ἀπό τόν σκοπό τῆς ζωῆς τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Αὐτός εἶναι ὁ ἁγιασμός, ἡ θέωση. Μέσα στόν στίβο τῆς κατά Θεόν συζυγίας τό ἕνα μέλος προσπαθεῖ νά βοηθήσει τό ἄλλο νά φθάσουν μαζί στόν ἁγιασμό πού εἶναι ἡ κλήση τοῦ Χριστοῦ πρός κάθε ἄνθρωπο, «ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγώ ἅγιος εἰμι»[1]. Ὁ καθένας ἀγωνίζεται νά ἐκριζώσει τά πάθη καί τίς ἀδυναμίες του μέσα ἀπό τόν πνευματικό του ἀγώνα καί νά καταστήσει τήν καρδία του χῶρο δεκτικό τῆς Θείας Χάριτος. Καλοῦνται οἱ σύζυγοι νά ἀθληθοῦν στή μεταξύ τους θυσιαστική ἀγάπη, ἀλληλοπεριχώρηση, κατανόηση, ὑπομονή καί ἐγκαρτέρηση. Ἐάν καί οἱ δύο ἀγαποῦν τόν Θεό καί ἔχουν μεταξύ τους τήν κατά Θεόν ἀγάπη, τότε ὁ πνευματικός τους ἀγώνας εἶναι εὐκολότερος. Ἄν τό ἕνα μέλος ἑλκύεται ἀπό τήν κοσμική ζωή, τότε τό ἄλλο μέλος θά πρέπει νά ἐπιδείξει ἰώβεια ὑπομονή μαζί μέ ἔμπονη προσευχή καί ἐγκαρτέρηση γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀσθενέστερου μέλους.

Μετά τόν Γάμο, θά ἦταν καλύτερα οἱ σύζυγοι νά ἔχουν κοινό πνευματικό πού θά ἀκούει τήν ἐξομολόγηση καί τῶν δύο, ἔτσι θά μπορεῖ νά στηρίζει καί νά συντονίζει καλύτερα τόν πνευματικό τους ἀγώνα.

Καρπός τῆς συζυγικῆς ἀγάπης εἶναι τά παιδιά. Ἡ Ἐκκλησία ἐπαινεῖ τήν πολυτεκνία καί ἐξαίρει τήν καλλιτεκνία. Τό νά ἀνατρέφουν οἱ γονεῖς τά παιδιά τους «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου»[2]. Ἡ χριστιανική ἀγωγή τῶν παιδιῶν ξεκινᾶ ἐξ ἄκρας συλλήψεως. Τό ἔμβρυο ἀκούει καί αἰσθάνεται μέσα στήν κοιλιά τῆς μητέρας του. Κατανοεῖ τίς κινήσεις καί τά συναισθήματά της. Ὅτι αἰσθάνεται ἡ μητέρα, λύπη, φόβο, χαρά κ.ἄ. τά αἰσθάνεται καί αὐτό. Γι’ αὐτό καί ἡ ἔγκυος μητέρα πρέπει νά ἀγαπᾶ τό ἔμβρυο, νά προσεύχεται, νά ψάλλει, νά ἐκκλησιάζεται καί νά κοινωνεῖ.

Πέρα ἀπό τήν ἀτομική προσευχή πού ὁ καθένας μπορεῖ νά κάνει στό ταμεῖο του μαζί μέ πνευματική μελέτη, πρέπει νά γίνεται καί ὁμαδική προσευχή. Ὄχι μόνο πρίν καί μετά τό φαγητό ἀλλά καί τό βράδυ μέ τό Ἀπόδειπνο, τούς Χαιρετισμούς στήν Παναγία, τήν Παράκληση ἤ ὅτι ἄλλο ἐπιθυμοῦν. Μποροῦν καί τά παιδιά νά συμμετέχουν στό βαθμό πού μποροῦν, ἀνάλογα μέ τήν ἠλικία τους. Λέει ὁ Ὅσιος Παΐσιος, «Ἐμᾶς ὁ πατέρας μου μᾶς ἔλεγε: «Δὲν ξέρω τί θὰ κάνετε, δυὸ φορὲς τὴν ἡμέρα θὰ πρέπη νὰ δίνετε τὸ παρὸν στὸν Θεό, γιὰ νὰ ξέρη ποῦ βρίσκεστε». Κάθε πρωὶ καὶ κάθε βράδυ κάναμε προσευχὴ μπροστὰ στὸ εἰκονοστάσι ὅλοι μαζί, ὁ πατέρας, ἡ μητέρα καὶ τὰ παιδιά, καὶ στὸ τέλος βάζαμε μετάνοια στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν πάλι εἴχαμε κάποιο πρόβλημα στὴν οἰκογένεια, κάναμε προσευχή, γιὰ νὰ τακτοποιηθῆ. Θυμᾶμαι, μιὰ φορὰ ποὺ ἀρρώστησε ὁ μικρότερος ἀδελφός μας, εἶπε ὁ πατέρας μου: «Ἐλᾶτε νὰ παρακαλέσουμε τὸν Θεὸ ἢ νὰ τὸν κάνη καλὰ ἢ νὰ τὸν πάρη, γιὰ νὰ μὴν ὑποφέρη». Προσευχηθήκαμε ὅλοι καὶ ἔγινε καλά»[3].

Ἡ νηστεία καί ἡ συμμετοχή τῆς οἰκογένειας στή Θεία Εὐχαριστία εἶναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ἡ προετοιμασία καί ἡ συχνότητα τῆς συμμετοχῆς θά πρέπει νά ἀποφασίζονται μέ τήν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ τῆς οἰκογένειας. Ὁδηγοῦμε τά παιδιά συχνά στή Θεία Κοινωνία ἀπό τή βρεφική τους ἡλικία. Ὁ συχνός οἰκογενειακός ἐκκλησιασμός θά πρέπει νά ἔχει κύριο στόχο τή συμμετοχή μας στά Ἄχραντα Μυστήρια. Οἱ γονεῖς πρέπει νά διδάσκουν περισσότερο τά παιδιά μέ τό παραδειγμά τους, παρά μέ φορτικές συμβουλές. Δέν ἀκοῦνε τά παιδιά τούς γονεῖς σέ ὅτι τούς λένε ἄν οἱ ἴδιοι πρῶτα δέν τό κάνουν πράξη. Τά παιδιά ἔστω καί ἄν δέν ξέρουν, καταλαβαίνουν τό αὐθεντικό, τό ἀτόφιο. Δέν πείθουν τά παιδιά τους νά μήν καπνίζουν τσιγάρο ἤ ἄλλες ναρκωτικές οὐσίες, ὅταν οἱ ἴδιοι τό κάνουν. Ἤ δέν κάθονται τά παιδιά ἥσυχα, ὅταν οἱ γονεῖς τσακώνονται συνέχεια μεταξύ τους καί μετατρέπουν τό σπίτι σέ στίβο μάχης, μπροστά στά μικρά παιδιά.

Εἶναι πολύ σημαντικό τά παιδιά νά ἀποκτήσουν ὑγιεῖς πνευματικές βάσεις. Ἀργότερα στήν ἐφηβική τους ἡλικία θά συναντήσουν πειρασμούς καί προβλήματα ἀπό τήν περιρρέουσα σχολική ἀτμόσφαιρα καί φιλική παρέα. Ἄν ἔχουν ὑγιεῖς βάσεις τότε καί λίγο νά ξεστρατίσουν, πάλι θά ἐπιστρέψουν στήν Ἐκκλησία.

Πολλοί γονεῖς ἀπό ἐγωϊσμό, προσπαθοῦν νά ἐμπνεύσουν στά παιδιά τους νά εἶναι πάντοτε πρῶτα. Στά μαθήματα, στόν ἀθλητισμό, στή μουσική, μέ ὅτι ἀσχοληθοῦν. Θεωροῦν τά παιδιά τους ὡς προέκταση τοῦ «ἐγώ» τους καί τῆς καλῆς τους εἰκόνας πρός τήν κοινωνία. Ἤ ἀκόμα πολλές φορές νά γίνουν τά παιδιά τούς αὐτό πού δέν ἔγιναν ἐκεῖνοι. Αὐτό ὅμως προκαλεῖ ὀλέθρια ἀποτελέσματα στά παιδιά. «Ἦλθε, λέει ὁ Ὅσιος Πορφύριος, πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες ἀπελπισμένη μία μητέρα γιά τίς συνεχεῖς ἀποτυχίες τοῦ γιοῦ της στίς εἰσιτήριες ἐξετάσεις γιά τό Πανεπιστήμιο. Ἄριστος μαθητής στό δημοτικό, στό γυμνάσιο, στό λύκειο. Στή συνέχεια ἀποτυχίες, ἀδιαφορία τοῦ παιδιοῦ, ἀντιδράσεις περίεργες. «Ἐσύ φταίεις, τῆς λέω τῆς μάνας, καί εἶσαι καί μορφωμένη. Τί θά ἔκανε τό παιδί; Πίεση, πίεση, πίεση ὅλα τά χρόνια, νά εἶσαι πρῶτος, νά μήν μᾶς ντροπιάσεις, νά γίνεις μεγάλος στήν κοινωνία. Τώρα ἐκλώτσησε, δέν θέλει τίποτα. Νά σταματήσεις αὐτή τήν καταπίεση καί τήν ὑπερπροστασία καί θά δεῖς πού τό παιδί θά ἰσορροπήσει. Τότε θά προχωρήσει, ὅταν τ’ ἀφήνεις ἐλεύθερο»[4].

Δέν πρέπει οἱ γονεῖς νά καταπιέζουν τά παιδιά τους νά γίνουν καλά μέ τή βία. Οὔτε ὁ καταναγκαστικός ἐκκλησιασμός θά φέρει τό ἐπιθυμητό ἀποτέλεσμα. Παιδιά «εὐσεβῶν» γονέων πού ἔζησαν σέ καταπιεστικό οἰκογενειακό περιβάλλον, ὅταν μεγάλωσαν ἐγκατέλειψαν τήν Ἐκκλησία καί κατέφυγαν σέ κοσμικά περιβάλλοντα γιά νά ἐκτονώσουν τήν προηγούμενη καταπίεσή τους. Ἀντίθετα, ὅταν τά παιδιά μεγαλώσουν μέσα σέ πνευματική ἐλευθερία βλέπουν τό παράδειγμα τῶν γονέων τους καί τότε προκόπτουν πνευματικά. Ὁ πνευματικός ἀγώνας τῶν γονέων γιά τόν ἁγιασμό τους, ἐμπνέει καί ἑλκύει τά παιδιά νά ἀκολουθήσουν ἀβίαστα.

Ἡ πνευματική ζωή εἶναι μία ἡρωική ζωή. Εἶναι ζωή πνευματικῆς χαρᾶς. Ἔχει ἀναμφίβολα μεγάλους κόπους, ἀλλά οἱ κόποι αὐτοί ξεκουράζουν γιατί προξενοῦν πνευματική ἀγαλλίαση. Δέν εἶναι μία εὐσεβιστική ζωή, αὐτάρκειας, καθωσπρεπισμοῦ καί τυπολατρίας. Ἄς ἀφήσουμε τά παιδιά μας, τόν/τήν σύζυγό μας, τά προβλήματά μας στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Δέν μποροῦμε νά διορθώσουμε ἐμεῖς τόν κόσμο. Ὁ Θεός θά μᾶς διορθώσει, θά μᾶς ἐμπνεύσει. Ὁ Θεός θά μᾶς σώσει διά τῆς ὑπομονῆς μας. Στό παιδί μας πού κλαίει, στόν/στήν σύζυγο πού γκρινιάζει, στό πένθος, στήν ἀσθένεια, στό θάνατο. Οἱ δυσκολίες δέν εἶναι τυχαία γεγονότα, χωρίς πνευματικό περιεχόμενο. Εἶναι ἐπισκέψεις τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό ἡ ζωή μας πρέπει νά εἶναι μία ἀέναη δοξολογία πρός τόν Θεό γιά ὅλα τά καλά πού μᾶς χορηγεῖ πλουσιοπάροχα, ἀλλά καί γιά τίς παιδαγωγικές Του ἐπισκέψεις.

Ἀξιωθήκαμε στή ζωή μας νά γνωρίσουμε ὑπερπολύτεκνη μητέρα δώδεκα παιδιῶν. Πέρασε τήν ζωή της μέσα σέ ἀνεκδιήγητες δυσκολίες νά μεγαλώσει μέ τόν σύζυγό της τά πολλά τους παιδιά. Τήν ἀξίωσε ὁ Θεός νά φθάσει σέ βαθιά γεράματα καί νά ἀπολαύσει τά παιδιά της, τά δεκάδες ἐγγόνια καί τά πάμπολα δισέγγονά της. Ἔζησε τά χρόνια της ζωῆς της μέσα στήν ἀέναη δοξολογία καί εὐχαριστία πρός τόν Θεό γιά τήν μεγάλη της οἰκογένεια, τόν ἀληθινό πλοῦτο τῆς ζωῆς της. Ἔγινε γι’ αὐτή ἡ κατά Θεόν συζυγία ἡ κλίμακα τῆς σωτηρίας καί τῆς πνευματικῆς τελείωσής της. Γιά ἐμᾶς παραμένει ὡς παράδειγμα καί πρότυπο πνευματικῆς ζωῆς.  

***************************************************************************

[1] Α’ Πετρ. α’, 16.

[2] Ἐφες. στ’, 4.

[3] Γέροντος Παϊσίου Ἀγιορείτου, Λόγοι Δ’, Ἱερ. Ἡσυχ. Εὐαγγελιστὴς Ἰωαν. ὁ Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκη, σ. 156.

[4] Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, Ἱ. Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2003, σ. 423.

Παρέμβαση Εκκλησιαστική, Τεύχος 55 (Μάιος – Αύγουστος 2023).

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα 25.11.2023