Τό νόημα τῶν Χριστουγέννων

Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Γεωργίου

Κάθε φορά πού στεκόμαστε μπροστά στή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, νιώθουμε τή γλώσσα μας νά μπερδεύεται καί τή λογική μας νά ἀποδεικνύεται ἀνίκανη νά περιλάβει καί νά ἐξηγήσει κάτι πού δέν εἶναι γιά τά μέτρα της.

Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, πού ὡς ἄνθρωπος πρωτογνώρισε τόν κόσμο μας μέσα σέ μία φάτνη καί τόν ἀποχαιρέτησε πάνω ἀπό τόν σταυρό, κάνει νά λυγίσουν τά γόνατα τοῦ ἀνθρώπου καί νά παραλύσουν οἱ αἰσθήσεις του μπροστά στό μεγάλο μυστήριο τῆς ἀγάπης καί τῆς πανσοφίας τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι ἀλήθεια πώς στίς μέρες μας ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἕνα γεγονός πού δύσκολα γίνεται κατανοητό καί γιά ἕναν ἄλλο λόγο. Δέν εἶναι μόνο τό ἀξεπέραστο μυστήριο πού στέκεται φραγμός στή λογική μας. Εἶναι καί ἡ πεζότητα κι ἡ ἀντιπνευματικότητα τοῦ πολιτισμοῦ μας, πού δέν ἀφήνουν περιθώρια γιά νά ἀντιληφθοῦμε τό γεγονός πού γιορτάζουμε. Πῶς νά μιλήσεις σ’ ἕναν κόσμο πού ἐπιδόθηκε στά γήινα, γιά τόν Χριστό πού ’ρθε νά μᾶς ἀνυψώσει στά οὐράνια; Πῶς νά μιλήσεις στόν ἄνθρωπο πού ’γινε ἀναίσθητος γιά τόν πόνο τοῦ ἄλλου, γιά τόν Χριστό πού θεληματικά πῆρε τήν φτώχεια τοῦ ἀνθρώπινου γένους; Πῶς νά μιλήσεις σέ μία μαζοποιημένη κοινωνία πού ἐξαντλεῖ τόν σκοπό τῆς ζωῆς στή διασκέδαση καί στήν ἀπόκτηση ὅσο τό δυνατό περισσότερων ὑλικῶν ἀγαθῶν, γιά τόν Χριστό πού καλεῖ σέ συνεχεῖς πνευματικούς ἀγῶνες, σέ ἔντονη πάλη ἐναντίον κάθε λογῆς ἐκμετάλλευσης; Πῶς νά μιλήσεις ἀκόμα καί στόν ἄνθρωπο τῆς στέρησης τῆς σημερινῆς ἐποχῆς ὅταν στόχος του δέν εἶναι ἄλλος παρά ἡ ἀνάκτηση τῆς χαμένης ὑλικῆς εὐμάρειάς του;

Στά μέτρα μέ τά ὁποῖα μετροῦμε τή ζωή μας, μᾶς ξεφεύγει δυστυχῶς τό νόημα τῶν Χριστουγέννων. Γι’ αὐτό κι ὁ καθένας μας κρατᾶ ἀπό τή γιορτή ὅ,τι μπορεῖ νά ἀφομοιώσει. Στούς ἐμπόρους καί τούς καταστηματάρχες τό νόημα τῶν Χριστουγέννων ἐξαντλεῖται στό οἰκονομικό κέρδος. Στούς ὑπαλλήλους, σ’ ἕνα δεύτερο μισθό. Στούς μαθητές, σέ μερικές μέρες ἀργίας. Στούς θρησκευόμενους, σέ μίαν εὐκαιρία ἐναλλαγῆς τῶν ὕμνων πού  ψάλλονται στήν Ἐκκλησία. Χωρίς νά ἀπορρίπτονται ὅλα αὐτά, τό νόημα τῶν Χριστουγέννων εἶναι πολύ βαθύτερο ἀπ’ ὅλα τά πιό πάνω· καί τά μηνύματα πού στέλλει, πολύ πιό βασικά γιά τή ζωή μας. Ἀναφέρω τά κυριότερα ἀπό αὐτά:

α) Ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ ἀπό μία γυναίκα, τήν Παρθένο Μαρία, δείχνει πρῶτ’ ἀπ’ ὅλα τίς δυνατότητες τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος, ἄν δέν φθαρεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία, φτάνει μέχρι τοῦ σημείου νά χωρέσει μέσα του κι αὐτόν τόν ἴδιο τόν Θεό. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι ἔλεγαν πώς δέν εἶναι δυνατόν ὁ Θεός νά συναναστρέφεται μέ τούς ἀνθρώπους. «Θεός ἀνθρώποις οὐ μείγνυται», ἔλεγε ὁ Πλάτωνας. Μέ τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ στή γῆ, ὅμως, μανθαίνουμε πώς ὁ Θεός ὄχι μόνο συναναστρέφεται μέ τούς ἀνθρώπους, ἀλλά καί κατοικεῖ μέσα τους. Ὁ καθένας μας ξέρει πιά πώς μέ τή Χριστιανική καί τή μυστηριακή ζωή μπορεῖ νά μιμηθεῖ τήν Παναγία, νά δεχθεῖ ἐπάξια μέσα του τόν Χριστό, νά γίνει «χώρα τοῦ ἀχωρήτου».

β) Ἡ σάρκωση τοῦ Χριστοῦ, ὕστερα, καταφάσκει τή σωματική ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου. Δίνει δηλαδή στό ἀνθρώπινο σῶμα τήν ἀξία πού τοῦ πρέπει. Οἱ πρό Χριστοῦ φιλόσοφοι, ἐπηρεασμένοι ἀπό τίς ἐξάρσεις τοῦ πνεύματος, ὑποτιμοῦσαν τό σῶμα· τό θεωροῦσαν φυλακή τῆς ψυχῆς. Νόμιζαν πώς μέσα σ’ αὐτό κατοικοῦσαν δαιμονικές δυνάμεις. Ἀφοῦ ὅμως αὐτό τό σῶμα καταδέχεται νά τό πάρει ὁ ἴδιος ὁ Θεός, σημαίνει πώς δέν εἶναι κάτι πού ἀντιστρατεύεται τό πνεῦμα. Δέν ἦταν δυνατό ὁ Θεός νά κατοικήσει σέ κατοικητήριο δαιμόνων. Τό σῶμα εἶναι τό ὄχημα τῆς ψυχῆς, «τό τῇ ψυχῇ δοθέν ὄχημα πρός τόν βίον» κατά τόν Μ. Βασίλειο, εἶναι τό ἀπαραίτητο μέσο μέ τό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἔρχεται σέ ἐπικοινωνία καί σχέση μέ τούς ἄλλους, δημιουργεῖ, κινεῖται, ζεῖ.

Πρίν ἀπό τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ ἡ ὕλη καί ὅλα τά φαινόμενα θεωροῦνταν ὅτι ἦσαν θεοποιημένα ἤ δαιμονοποιημένα. Οἱ ἄνεμοι ἀποδίδονταν στόν Αἴολο, οἱ τρικυμίες στόν Ποσειδώνα. Οἱ κεραυνοί κατασκευάζονταν, τάχα, ἀπό τόν Ἥφαιστο κι ἐκτοξεύονταν ἀπό τόν Δία. Αὐτές οἱ ἀντιλήψεις ἦσαν τροχοπέδη καί στήν ἀνάπτυξη τῶν ἐπιστημῶν. Πῶς θά ἀσχολοῦνταν, π.χ., οἱ ἄνθρωποι μέ τήν ἔρευνα γιά τήν ἐφεύρεση ἑνός μέσου γιά τήν ἐξουδετέρωση τῶν κεραυνῶν, ὅταν ἔτσι θά ἔρχονταν σέ ἀντιπαράθεση μέ τόν Δία; Πῶς θά ἐγχείριζαν ἕναν ἀσθενή, ἤ πῶς θά ἀνέλυαν τήν ὕλη στό χημικό ἐργαστήριο, ὅταν φοβόντουσαν ὅτι θά προκληθεῖ ἡ μῆνις τῶν δαιμονικῶν δυνάμεων; Μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ  Θεοῦ δόθηκε τό μήνυμα πώς ἡ ὕλη δέν εἶναι σατανική, οὔτε μυστηριώδης. Ὁ ἴδιος ὁ Θεός τήν προσλαμβάνει καί τήν ἁγιάζει. Εἶναι γι’ αὐτό τόν λόγο πού οἱ θετικές Ἐπιστῆμες ἀναπτύχθηκαν στήν Εὐρώπη κυρίως, σ’ ἕνα χριστιανικό δηλαδή χῶρο.

γ) Τά Χριστούγεννα εἶναι καί μήνυμα εἰρήνης. Εἰρήνης ὅμως πού ἔχει σωστή ὑποδομή· πού ἑδράζεται σέ ἀρχές καί ἰδανικά. Ἡ ἔννοια τῆς εἰρήνης εἶναι μία ἀπό τίς πιό παρεξηγημένες σήμερα. Γιά τούς περισσότερους σημαίνει τό μεταξύ δύο πολέμων διάστημα, δηλ. ἀνακωχή, παραθεωρώντας ὅτι αὐτή, τίς πιό πολλές φορές, εἶναι ἀποτέλεσμα συμβιβασμῶν καί προδοσίας ἀρχῶν καί ἰδανικῶν. Ἄλλοι τῆς βάζουν προσωπεῖα, ζητώντας κάτω ἀπό τό ἠχηρό ὄνομά της, νά κρύψουν τούς πραγματικούς τους σκοπούς. Ἔτσι, ἀκόμα κι αὐτή ἡ βάρβαρη εἰσβολή τῶν Τούρκων στήν Κύπρο, χαρακτηρίστηκε ὡς ΄΄εἰρηνευτική ἐπιχείρηση΄΄. Μερικοί πάλιν ὀνομάζουν τήν ἀπροθυμία τους νά ὑπερασπιστοῦν τήν πατρίδα τους καί νά ἀγωνιστοῦν γιά τήν ἀπελευθέρωσή της ὡς ἐμμονή, τάχα, στίς εἰρηνευτικές διαδικασίες.

Δέν εἶναι αὐτή τήν εἰρήνη πού ἐξάγγειλαν οἱ ἄγγελοι ἐκείνη τήν ἀνεπανάληπτη νύκτα. Ἡ εἰρήνη πού ἔφερε ὁ Χριστός ἔχει σωστή ὑποδομή. Συνδέεται ἀναπόσπαστα μέ τή δικαιοσύνη καί τήν ἐλευθερία. Ἔχει ἀκόμα τήν ἔννοια τῆς ἐσωτερικῆς γαλήνης, τῆς ἠρεμίας πού νιώθει κανείς ἀπό τήν ἥσυχη συνείδηση, τή συμφιλίωση μέ τόν Θεό καί τούς συνανθρώπους του. Ὁ ἐρχομός στή γῆ τοῦ Χριστοῦ εἶχε καί αὐτό τόν σκοπό. Κατήργησε «τό μεσότειχον τοῦ φραγμοῦ», τό τεῖχος πού χώριζε τούς ἀνθρώπους ἀπό τόν Θεό καί ἀπό τούς συναθρώπους τους. Ἔφερε τήν καταλλαγή Θεοῦ καί ἀνθρώπων καί τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους. Ὅσοι ἀνεπιφύλακτα δεχτοῦν τόν Χριστό καί τή διδασκαλία του, ἀπολαμβάνουν αὐτή τήν κατάσταση. Ὅταν ἐπικρατήσει αὐτή ἡ εἰρήνη σέ ὅλους, ἡ ἄλλη, ἡ ἐξωτερική, ἡ μή ὕπαρξη πολέμων, θά ‘ναι ἁπλό ἐπακόλουθο. 

δ) Ἡ σάρκωση τοῦ Θεοῦ, κατόπιν, δίνει τό μήνυμα τῆς ἑνότητας τῆς ἀνθρώπινης φύσης, τῆς ἑνότητας ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Χριστός, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὅταν ἦλθε στή γῆ δέν ἑνώθηκε μέ ἕνα συγκεκριμένο ἄνθρωπο γιά νά ἀπαρτισθεῖ ἔτσι ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός. Ἄν ἦταν ἔτσι, θά σωζόταν μόνο ἐκεῖνος ὁ συγκεκριμένος ἄνθρωπος. Ὁ Χριστός προσέλαβε στή Θεϊκή ὑπόστασή του τήν κοινή ἀνθρώπινη φύση. Τήν ἀνθρώπινη φύση πού εἶναι κοινή σέ λευκούς καί μαύρους, κίτρινους καί ἐσκιμώους, ἄνδρες καί γυναῖκες. Αὐτή τήν κοινή ἀνθρώπινη φύση τήν ἀνέστησε ἀπό τόν τάφο, τήν ἐθέωσε,  τήν πῆρε μαζί Του μέ τήν ἀνάληψή Του στούς οὐρανούς, τήν ἔκαμε ΄΄συγκάθεδρο΄΄ μέ τή θεότητα. Ἔτσι στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, πού γεννήθηκε ὡς ἄνθρωπος στή γῆ, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι συνδέονται, εἶναι ἀδελφοί. Εἶναι ἑπομένως τά Χριστούγεννα μήνυμα ἐναντίον κάθε φυλετικῆς διάκρισης καί κάθε ρατσισμοῦ. Ὁ Χριστός σαρκώθηκε γιά ὅλους τους ἀνθρώπους ἀνεξάρτητα ἀπό φυλή καί γλώσσα, ἀκόμα καί γιά τούς ἄπιστους. Ἔδωσε καί στούς ἄπιστους καί στούς πολέμιούς του τή δυνατότητα, ἄν τό θελήσουν, τῆς σωτηρίας.

ε) Τέλος, τό μεγάλο μήνυμα τῶν Χριστουγέννων εἶναι τό μήνυμα τῆς θέωσης τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Χριστός ἦρθε στόν κόσμο γιά νά μᾶς δώσει τή δυνατότητα, νά μᾶς ἐφοδιάσει μέ τά μέσα, ὥστε νά μπορέσουμε νά τελειοποιηθοῦμε, νά ὁμοιωθοῦμε μέ τόν Θεό. Πολλοί νομίζουν πώς ὁ σκοπός τῆς γέννησης τοῦ Χριστοῦ ἐξαντλεῖται στή λύτρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν ἁμαρτία καί τόν διάβολο. Θέτουν τό γεγονός τῆς ἐνανθρώπησης τοῦ Θεοῦ ὡς ἀντίβαρο στήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων. Μά ἄν ἦταν ἔτσι, τότε τό μεγαλύτερο γεγονός τῶν αἰώνων, θά ’ταν συνέπεια τῆς νίκης τοῦ διαβόλου πάνω στόν ἄνθρωπο. Θά ’ταν σάν νά παραδεχόμαστε πώς ὁ διάβολος μέ τό νά παρασύρει τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα στήν ἁμαρτία, ἐξανάγκασε τόν Θεό νά γίνει ἄνθρωπος. Ὁ Χριστός ὅμως δέν εἶναι ἀποτέλεσμα μίας πράξης τοῦ σατανᾶ. Ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ στή γῆ ἔγινε, ἐπειδή ἀποτελοῦσε τήν προαιώνια βουλή τοῦ Θεοῦ. Ἦταν στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ πρίν αὐτός ἀκόμα δημιουργήσει τόν κόσμο. Λέμε ὅτι ὁ Θεός ἐδημιούργησε τόν ἄνθρωπο «κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσίν Του». Τό «κατ’ εἰκόνα» σημαίνει ὅτι τοῦ ἔδωσε γνωρίσματα τῆς εἰκόνας Του, ὅπως εἶναι τό λογικό καί ἡ ἐλευθερία τῆς βούλησης. Τό «καθ’ ὁμοίωσιν» ἦταν ἕνας στόχος. Θά ἔπρεπε ὁ ἄνθρωπος νά ἀγωνιστεῖ γιά νά μπορέσει νά ὁμοιωθεῖ πρός τόν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος, ὅμως, κι ἄν ἀκόμα δέν ἁμάρτανε, δέν θά μποροῦσε ἀπό μόνος του, ὅσο καί ἄν προσπαθοῦσε, νά φτάσει στό «καθ’ ὁμοίωση» μέ τόν Θεό, γιά τό ὁποῖο πλάστηκε. Θά ’πρεπε σέ κάποιο στάδιο νά ‘χει τήν ἄμεση βοήθεια τοῦ Θεοῦ, πού γι’ αὐτό τόν σκοπό θά γινόταν ἄνθρωπος. Ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή Του λύτρωσε, βέβαια, τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ὑποδούλωση στήν ἁμαρτία, στόν διάβολο καί στόν θάνατο, ἀλλά καί πραγματοποίησε ἔργο πού δέν εἶχε πραγματοποιήσει, οὔτε καί θά μποροῦσε νά πραγματοποιήσει ὁ Ἀδάμ. Ἕνωσε τόν ἄνθρωπο μέ τόν Θεό. Ὁ Χριστός ἀποτελεῖ τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ὄχι μόνο ἀρνητικά, λυτρώνοντάς τον ἀπό τίς συνέπειες τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, ἀλλά καί θετικά, ὁλοκληρώνοντας τήν προπτωτική του κατάσταση. Τό μήνυμα τῶν Χριστουγέννων εἶναι νά οἰκειοποιηθοῦμε καί νά χρησιμοποιήσουμε αὐτή τή δυνατότητα. Νά ὑπερβοῦμε τό παρόν καί νά προχωρήσουμε στή θέωση.

Πίσω, λοιπόν, ἀπό τόν συναισθηματικό διάκοσμο, τήν ἐμπορική ἐκμετάλλευση καί τήν ἐπιφανειακή θρησκευτικότητα, ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ φέρνει μεγάλα μηνύματα στόν ἄνθρωπο. Καλούμαστε νά ἐγκύψουμε στά μηνύματα αὐτά καί νά τά ἐφαρμόσουμε. Διαφορετικά τό ΄΄κέρδος΄΄ ἀπό τή γιορτή, θά ‘ναι ἕνα μεγάλο κενό στή ψυχή μας. Ὅταν θά σβήσουν τά φῶτα τῶν δρόμων καί τῶν στολισμένων δέντρων θά ἐπανέλθουμε στό πυκνό σκοτάδι πού τυλίγει τήν ψυχή μας. Ἄς ἐπιδιώξουμε νά κατοικήσει ὁ Χριστός στίς καρδιές μας γιά νά φωτίζει γιά πάντα τήν ὕπαρξη καί τήν πορεία μας.

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 25.12.2023