Φωνές διαφορετικότητας στο χώρο της Ορθοδοξίας

Παρά την παρακμή  του πνεύματος που επήλθε εξαιτίας της κατάκτησης της βασιλίδος των πόλεων και άλλων λαών των Βαλκανίων από τους Οθωμανούς, η Ορθοδοξία, ταπεινή και καταφρονεμένη στη διάρκεια της αιχμαλωσίας της, καλλιέργησε το χριστιανικό βίωμα, είτε συγκροτούμενη γύρω από το κύτταρό της,  την ενορία, είτε απομακρυσμένη τοπικά  στα διάφορα μοναστικά της  καθιδρύματα. Όμως, κατά καιρούς, διάφορες ζυμώσεις με ηγέτες ικανούς λαϊκούς ή κληρικούς  επέφεραν αναστάτωση ανάμεσα στο πλήρωμά της με αποτέλεσμα  το σχηματισμό   ανταγωνιστικών ομάδων.

Το κίνημα των Κολλυβάδων, προβάλλεται ως μια τέτοια περίπτωση. Κυριότεροι εκπρόσωποί του υπήρξαν ο Νικόδημος Αγιορείτης, ο Αγάπιος Κύπριος, ο Αθανάσιος Πάριος και ο Μακάριος Νοταράς. Η κίνηση  αυτή σημειώθηκε στη διάρκεια του 18ου αιώνα και είχε  ως επίκεντρο το ΄Αγιο ΄Ορος. Η αφορμή δόθηκε όταν  μοναχοί του κελλίου της Αγίας ΄Αννας στο ΄Αγιο Όρος  αποφάσισαν   να τελούνται μνημόσυνα  τις Κυριακές και όχι τα Σάββατα,  μια που τη μέρα αυτή  οι ίδιοι ασχολούνταν με εργασίες ανακαινίσεως των κτηρίων τους.  Η μετάθεση αυτή  από το Σάββατο στην Κυριακή,  προκάλεσε τους   συμμοναστές τους  στο  κελλί Σκουρταίων στις Καρυές, οι οποίοι επέμεναν ότι για σοβαρούς εκκλησιαστικούς  λόγους η μνημόνευση ονομάτων δεν επιτρεπόταν τις Κυριακές.  Στα 1771 το πρόβλημα επεκτάθηκε και στο ζήτημα της συχνής θείας μεταλήψεως. Η αντιπαράθεση που προκλήθηκε είχε ως αποτέλεσμα την θανάτωση με  πνιγμό  δύο  μοναχών της αθωνικής πολιτείας από μέρους αντιφρονούντων. Στη συνέχεια οι συζητήσεις και οι διαφορές για τα ζητήματα  αυτά ξεπέρασαν τα στενά γεωγραφικά πλαίσια του αγιώνυμου όρους και έδωσαν ευκαιρίες διαπληκτισμών ανάμεσα σε ευρύτερες λαϊκές μάζες. Στα 1819 η κατάσταση εξομαλύνθηκε  με εγκύκλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγόριου Ε’.

Αλέξης Αλεξάνδρου
Δρ. Θεολογίας

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα 22 Δεκεμβρίου 2015