Ησυχασμός

Μια θεολογία  προσέγγισης του Θεού που διχάζει

Κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα η  βυζαντινή κοινωνία, και ιδιαίτερα η θρησκευόμενη, διχάστηκε. Αφορμή είχε δώσει η συζήτηση του κατά πόσο ο άνθρωπος της πίστεως μπορεί να ‘ζήσει’, σε μια μυστική εμπειρία, το άκτιστο θείο φως. Οι οπαδοί της άποψης αυτής, οι οποίοι είχαν συσπειρωθεί γύρω από  τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά ( 1296-1359 ) – αρχικά αθωνίτη μοναχό και μετέπειτα  μητροπολίτη Θεσσαλονίκης- πρέσβευαν ότι η θέα του ακτίστου φωτός ήταν ήδη μια πραγματικότητα που βίωναν οι αγωνιστές Χριστιανοί και δη οι μοναχοί.

Από  την άλλη, διαφωνίες εξέφραζαν όσοι είχαν ενστερνισθεί τις θέσεις  του Καλαβρού μοναχού  Βαρλαάμ, υποστηρίζοντας ότι η εμπειρία των μοναχών και των όποιων λαϊκών οφειλόταν σε ψευδαισθήσεις και παραζάλη εξαιτίας  της πολύωρης στάσης του σώματος κατά τη διάρκεια της προσευχής. Οι μοναχοί αποκαλούνταν σκωπτικά «ομφαλοσκόποι» και χλευάζονταν από τους αντιπάλους τους. Η διαφωνία εξελίχθηκε σε έριδα, της οποίας οι διαστάσεις απλώθηκαν σε όλο το εύρος της κοινωνίας της εποχής. Τελειωτική λύση  στην υπόθεση αυτή έδωσαν οι τοπικές  σύνοδοι που συγκλήθηκαν  στην Κωνσταντινούπολη  το 1341, το 1347  και το 1351, με τις οποίες δικαιώνονταν οι ησυχαστές, ενώ καταδικαζόταν η τριάδα των αντιησυχαστών, ο μνημονευθείς Βαρλαάμ, ο Γρηγόριος Ακίνδυνος και ο φιλόσοφος Νικηφόρος Γρηγοράς.

Αλέξης Αλεξάνδρου
Δρ. Θεολογίας