῾Η ᾿Εκκλησία τῆς Κύπρου στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας

᾿Αλλά τούς Φράγκους διαδέχθηκαν οἱ ἀλλόθρησκοι Τοῦρκοι. Αὐτοί στήν ἀρχή καί γιά νά ἐξουδετερώσουν τά ὑπολείμματα τῶν Φράγκων, πού βρίσκονταν στήν Κύπρο, ἀλλά καί γιά νά ἐπιτύχουν μιά εἰρηνική κατοχή τῆς νήσου, ἐπανέδωσαν στήν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία τῆς Κύπρου ὅλα τά προνόμια, πού εἶχε προηγουμένως, τίς ᾿Επισκοπές, τά Μοναστήρια καί ἀρκετή ἀπό τήν περιουσία, πού ἅρπαξαν οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς ᾿Εκκλησίας, ἀναγνωρίζοντας μάλιστα καί τόν ἑκάστοτε ᾿Αρχιεπίσκοπο ὄχι μόνο ὡς ἀρχηγό τῆς ᾿Ορθόδοξης ᾿Εκκλησίας τῆς Κύπρου, ἀλλά καί ὡς ἐθνικό ἀρχηγό τῶν Κυπρίων.

῾Ο κυπριακός λαός μέ τήν τουρκική κατοχή ἀπαλλάχτηκε μέν ἀπό τή θρησκευτική καταπίεση τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς ᾿Εκκλησίας, ἀλλά ὁδηγήθηκε σέ μιά σκληρότερη δουλεία. Ζοῦσε σέ μιά συνεχή ἀνασφάλεια. ῾Η ζωή του καί ἡ περιουσία του βρίσκονταν στή διάθεση καί στόν ἐτσιθελισμό τοῦ Τούρκου κατακτητῆ. Κάτω ἀπ\’ αὐτές τίς συνθῆκες κατά τή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας ἀρκετοί, γιά νά σώσουν τή ζωή τους, ἀναγκάσθηκαν νά ἐξισλαμισθοῦν καί πολλοί νά ἐκπατρισθοῦν.

῾Η ᾿Εκκλησία ὡς στοργική μητέρα παρηγοροῦσε, ὑποβάσταζε, ἐνίσχυε καί συγκρατοῦσε τό δοῦλο Κυπριακό ῾Ελληνισμό. Οἱ ναοί δέν ἦταν μόνο κέντρα λατρευτικά, ἀλλά γίνονταν καί σχολεῖα καί ἑστίες ἐθνικοῦ φρονηματισμοῦ καί ἐμψύχωσης. Οἱ ἑκάστοτε ᾿Αρχιεπίσκοποι καί Μητροπολίτες, «ἐξαγοραζόμενοι τόν καιρόν», κατόρθωναν μέ μιά συνετή πολιτική ἀπέναντι στούς αἱμοσταγεῖς καί ἀδίστακτους τυράννους νά ἐξασφαλίσουν τήν ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ τῆς νήσου.

Οἱ κατακτητές, ἔξυπνα φερόμενοι, ἐκμεταλλεύονταν τήν προσπάθεια αὐτή τῶν ῾Ηγετῶν τῆς ᾿Εκκλησίας, γι\’ αὐτό καί γιά δική τους διευκόλυνση, μαζί μέ τήν ἀναγνώριση τούτων ὡς ἐθνικῶν ἡγετῶν τοῦ λαοῦ, τούς καθιστοῦσαν ὑπεύθυνους καί γιά τήν εἴσπραξη τῶν φόρων καί γιά τήν ὁμαλότητα στή νῆσο. ῾Οπρῶτος ᾿Αρχιεπίσκοπος, πού ἀναγνωρίσθηκε ἐπίσημα καί ἀπό τήν ῾Υψηλή Πύλη ὡς ἐθνικός ἡγέτης τοῦ λαοῦ τῆς νήσου, ἦταν ὁ Νικηφόρος, τό 1660 μ.Χ. ᾿Αλλά καί οἱ ᾿Αρχιεπίσκοποι καί οἱ ᾿Επίσκοποι βρίσκονταν σέ ὁποιαδήποτε στιγμή στή διάθεση τῶν Τούρκων κατακτητῶν. Μέ φιρμάνια τῆς Πύλης ἀπομακρύνονταν ἀπό τούς θρόνους τους, πολλές φορές ἐξορίζονταν ἤ καί θανατώνονταν ἔμμεσα καί ἄμεσα καί ἀντικαθίσταντο ἀπό ἄλλους. Παράλληλα ὅμως καί ἡ ῾Ιεραρχία τῆς νήσου δέν σταματοῦσε νά μελετᾶ τρόπους καί νά ἐνεργεῖ μυστικά γιά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ ποιμνίου της ἀπό τούς Τούρκους.

῎Ετσι οἱ ᾿Αρχιεπίσκοποι Τιμόθεος, Βενιαμίν, Χριστόδουλος Α´ καί Νικηφόρος προῆλθαν σέ διαπραγματεύσεις μέ τούς βασιλεῖς τῆς ῾Ισπανίας καί τούς δοῦκες τῆς Σαβοΐας γιά τήν ἀπαλλαγή τῆς νήσου ἀπό τήν τουρκική κυριαρχία. Πάντοτε δέ ὅλοι οἱ ᾿Αρχιεπίσκοποι καί γενικά οἱ ῾Ιεράρχες τῆς νήσου ἔκαμναν ὅ,τι μποροῦσαν γιά τήν ἐλάττωση τῶν φόρων, τή διάσωση τοῦ ποιμνίου τους ἀπό τίς ραδιουργίες καί τίς συκοφαντίες τῶν Τούρκων καί ἀπό τά ἄλλα κακά, πού οἱ Τοῦρκοι κατακτητές προέβαιναν σέ βάρος τοῦ κυπριακοῦ λαοῦ. ῾Ομαρτυρικός θάνατος τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ, τῶν Μητροπολιτῶν Πάφου Χρυσάνθου, Κιτίου Μελετίου καί Κυρηνείας Λαυρεντίου, τοῦ ῾Ηγουμένου Κύκκου ᾿Ιωσήφ καί ἄλλων προκρίτων, κληρικῶν καί λαϊκῶν, ὑπῆρξε ἡ ἀποκορύφωση τῶν φοβερῶν δεινῶν, πού ὑπέφερε ἡ ᾿Εκκλησία καί ὅλος ὁ Κυπριακός ῾Ελληνισμός κατά τή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας.

Δρ. Αντρέα Μιτσίδη