Παρέμβαση Εκκλησιαστική. Ιανουαρίου – Μαρτίου 2010
Διαβάστε το περιοδικό
Τεύχος 10ο
Της Μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Zωοδότα
Ἕνας ὑπέροχος καὶ κατανυκτικὸς ὕμνος, ὁ ὁποῖος ψάλλεται στὸν Ὄρθρο τῶν Κυριακῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, βάζει στὰ στόματα ὅλων μας τὰ ἑξῆς ἱκετευτικὰ λόγια: «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα• ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμά μου πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν Σου, ναόν φέρον τοῦ σώματος ὅλον ἐσπιλωμένον• ἀλλ’ ὡς οἰκτίρμων κάθαρον, εὐσπλάγχνῳ Σου ἐλέει».
Ἀπ’ τὸ περιεχόμενο τοῦ ὕμνου αὐτοῦ γίνεται ἀντιληπτὸ ὅτι ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἔχει ὡς ἀπώτερο σκοπὸ νὰ παρακινήσει τοὺς πιστοὺς στὴ μετάνοια, παρέχοντας ὅλα τὰ μέσα ποὺ συντελοῦν σ’ αὐτὸν τὸ σκοπό.
Γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὴν ἀνάγκη τῆς μετάνοιας, πρέπει προηγουμένως νὰ συνειδητοποιήσουμε πόσο φοβερό, τραγικὸ καὶ θανατηφόρο κακὸ εἶναι ἡ ἁμαρτία. Λέει σχετικὰ ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων: «Φοβερὸ κακὸ καὶ ἐπικίνδυνη ἀσθένεια τῆς ψυχῆς εἶναι ἡ ἁμαρτία. Τὴν ἀπονευρώνει μὲ δολιότητα καὶ παράλυτη τὴν παραδίνει στὸ αἰώνιο πῦρ. Εἶναι, ὅμως, κακὸ πού ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴ δική μας θέληση. Εἶναι καρπὸς τῆς δικῆς μας προαιρέσεως… Ἡ ἁμαρτία δὲν εἶναι κάποιος ἐχθρὸς ποῦ μᾶς πολεμᾶ ἀπ’ ἔξω, ἀλλὰ κακὸ ποὺ φυτρώνει καὶ ἀναπτύσσεται μέσα μας».
Ἡ ἁμαρτία, ἑπομένως, δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ παράβαση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ νομικοῦ χαρακτῆρα, ποὺ ἀποκαθίσταται μὲ μιὰ δήλωση μεταμέλειας καὶ τὴν ἐπιβολὴ μιᾶς ποινῆς γιὰ τὴν ἱκανοποίηση τῆς προσβληθείσας Θείας Δικαιοσύνης. Εἶναι ὀντολογικὸ γεγονός, ποὺ συγκλονίζει ὁλόκληρο τὸν ἄνθρωπο ψυχικὰ καὶ σωματικά. Ὁ νοῦς σκοτίζεται. Ἡ θέληση αἰχμαλωτίζεται. Ἡ ἐπιθυμία διαστρέφεται. Ὁ ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος ἄλλα σκέπτεται, ἄλλα θέλει καὶ ἄλλα πράττει! Πέφτει στὴ λήθη καὶ τὴν ἄγνοια τοῦ Θεοῦ Δημιουργοῦ. Θεοποιεῖ τὸν ἑαυτόν του ἢ τὴν ὕλη καὶ λατρεύει «τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα» (Ρωμ. α΄, 25). Τὰ πάθη (φιλαυτία, φιλοδοξία, φιλαργυρία, φιληδονία, φθόνος, μνησικακία, ὀργὴ κ.λπ.) συμπνίγουν τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀποκτηνώνεται κατὰ τὸ ψαλμικόν: «Ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὤν οὐ συνῆκε• παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὠμοιώθη αὐτοῖς» (Ψαλ. μθ΄, 13). Τὸ χειρότερο, ὅμως, ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ ἀπώλεια τῆς Θείας Χάριτος, ποὺ ὁ ἄνθρωπος λαμβάνει μὲ τὸ Ἅγιο Βάπτισμα, πρᾶγμα ποὺ ὁδηγεῖ στὸν αἰώνιο θάνατο.
Ἀπὸ τὰ φρικτὰ αὐτὰ ἀποτελέσματα τῆς ἁμαρτίας κατανοοῦμε ὅτι δὲν ἀρκεῖ ἁπλῶς – ὅπως προείπαμε – μιὰ τυπικὴ μεταμέλεια καὶ ἕνα νομικῆς φύσεως ἐπιτίμιο-ποινὴ γιὰ τὴν ἐξάλειψή τους. Χρειάζεται εἰλικρινὴς μετάνοια. Χρειάζεται βαθιὰ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητάς μας. Χρειάζεται πόνος, ἐπειδὴ πικράναμε τὸ Θεό. Χρειάζεται εἰλικρινὴς καὶ μὲ συντριβὴ καρδίας ἐξομολόγηση ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ. Χρειάζεται ριζικὴ ἀλλαγὴ τρόπου σκέψεως καὶ ζωῆς.
Γράφει χαρακτηριστικὰ ὁ Ὅσιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος: «Μετάνοια σημαίνει ἀνανέωση τοῦ βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία μὲ τὸ Θεὸ γιὰ νέα ζωή. Μετανοῶν σημαίνει ἀγοραστὴς τῆς ταπεινώσεως… Μετάνοια σημαίνει σκέψη αὐτοκατακρίσεως… Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἐλπίδας καὶ ἀποκήρυξη τῆς ἀπελπισίας… συμφιλίωση μὲ τὸν Κύριο, μὲ ἔργα ἀρετῆς ἀντίθετα πρὸς τὰ παραπτώματά μας. Μετάνοια σημαίνει καθαρισμὸς τῆς συνειδήσεως… θεληματικὴ ὑπομονὴ ὅλων τῶν θλιβερῶν πραγμάτων».
Ἡ μετάνοια εἶναι ὁ ἀκρογωνιαῖος λίθος τῆς πνευματικῆς ζωῆς, γι’ αὐτὸ ὁ Τίμιος Πρόδρομος καὶ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἄρχισαν τὴ διδασκαλία τους, καλῶντας σὲ μετάνοια. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ σωθεῖ, ἂν δὲν μετανοήσει, ἀφοῦ «τὶς γάρ καθαρὸς ἔσται ἀπὸ ῥύπου; Ἀλλ’ οὐθεὶς, ἐὰν καὶ μία ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γὴς» (Ἰὼβ ιδ΄, 4 – 5). Ἀντιθέτως, μόνο μὲ τὴ μετάνοια ὁ εὐγνώμων ληστὴς «λήστεψε» ἀκόμη καὶ τὸν Παράδεισο!
Εἶναι, λοιπὸν, δαιμονικὴ πλάνη νὰ παραμελοῦμε ὡς Χριστιανοὶ τὴ μετάνοια καὶ τὴν ἐξομολόγηση. Εἶναι σατανικὴ παγίδα ν’ αὐτοσχεδιάζουμε τρόπους ἐξομολογήσεως ἐνώπιον τῶν εἰκόνων, ἐπειδὴ ὁ ἐγωισμὸς δὲν μᾶς ἀφήνει νὰ ταπεινωθοῦμε καὶ νὰ σκύψουμε κάτω ἀπὸ τὸ ἐπιτραχήλιο τοῦ Πνευματικοῦ. Εἶναι ἐπιτυχία τοῦ ἀνθρωποκτόνου διαβόλου νὰ στηρίζουμε τὴ σωτηρία μας στὴ συμμετοχή μας σὲ ἱεραποστολικὲς καὶ φιλανθρωπικὲς δραστηριότητες ἢ σὲ νεφελώδεις συζητήσεις μὲ «πνευματικοὺς Γέροντες», χωρὶς, ὅμως, μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση. Τέτοιες ἀντιλήψεις εἶναι δεῖγμα ἀναισθησίας, ἀμετανοησίας καὶ ναρκισσισμοῦ.
Φοβερὸ κακὸ εἶναι ἡ ἁμαρτία, ἀλλὰ ὄχι ἀθεράπευτο. Τὸ θεραπεύει εὔκολα καὶ ριζικὰ ἡ ἀληθινὴ μετάνοια.
Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ μὲ τὴ θεοπαράδοτη Νηστεία, μὲ τὶς κατανυκτικὲς Ἱερὲς Ἀκολουθίες, τὰ κατάλληλα Ἀποστολικὰ καὶ Εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα καὶ τὴν ὅλη πνευματικὴ ἀτμόσφαιρα ποὺ δημιουργεῖ, μᾶς ὁδηγεῖ στὴν πόλη τῆς μετανοίας. Εἶναι στὴ δική μας πλέον προαίρεση νὰ τὴν διαβοῦμε.
Τὸ εὔχομαι γιὰ ὅλους.
Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κύπρου
κ.κ. Χρυσοστόμου Β΄
