Η Γενοκτονία τῶν Ποντίων καί ἡ Γενοκτονία τῆς Μνήμης

«Παντοῦ ὑπήρχαν ἴχνη βίας»
Η Γενοκτονία τῶν Ποντίων καί ἡ Γενοκτονία τῆς Μνήμης

Ἤδη ἀπό τόν 11ο αἰώνα οἱ Μιλήσιοι ἄρχισαν νά ἀποικοῦν στήν περιοχή τῆς Μαύρης Θάλασσας καί κατόπιν ἵδρυσαν τή Σινώπη (785 π.Χ.), τήν Τραπεζούντα (756 π.Χ.), τήν Κερασούντα (700 π.Χ.) καί ἄλλες πόλεις. Τόν 5ο αἰώνα ὁ ἀρχαίος Ἕλληνας Ξενοφώντας ἱστορώντας τήν Κάθοδο τῶν Μυρίων στά παράλια τῆς Ποντικῆς Καππαδοκίας, χαρακτήρισε τήν Τραπεζούντα «πόλιν ἑλληνίδαν οἰκουμένῃ ἐν τῷ Εὐξείνῳ Πόντῳ». Ἀπό τόν 1ο κιόλας αἰώνα ὁ Πόντος δέχθηκε τό μήνυμα τοῦ Χριστοῦ ἀπό τόν Ἀπόστολο Ἀνδρέα, ἱδρυτή τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Τραπεζούντας, τῆς Σινώπης, τῆς Ἀμισοῦ καί τῆς Αμάσειας. Μέχρι τόν 15ο αἰώνα οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἀνέπτυξαν πολιτισμό καί ἐμπόριο, διατηρώντας πάντοτε πνευματικές καί οἰκονομικές σχέσεις μέ τόν ὑπόλοιπο ἑλληνικό κόσμο. Τό 1461 ἡ Τραπεζούντα κατακτᾶται ἀπό τούς Ὀθωμανούς, ξεκινώντας, ἔτσι, γιά τούς Ἕλληνες, μιά περίοδος δεινῶν καί ἐξισλαμισμῶν.

Μέρος πιά τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, εἶχε τά προνόμια πού δόθηκαν καί στούς ὑπόλοιπους Ρωμιούς, ὑπό τήν πνευματική καθοδήγηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Πολλά γεγονότα ὁδήγησαν σταδιακά στήν ἀλλαγή ἀντιμετώπισης τῶν Ποντίων ἀπό τούς Τούρκους, ἀλλά ἐδῶ ἀναφέρουμε ἀκροθιγῶς μόνον ὁρισμένα· ὅταν τό 1821 οἱ Ἕλληνες ἀξίωσαν τήν Ἐλευθερία τους στήν Πελοπόννησο καί τή Στερεά Ἑλλάδα, στόν Πόντο ἡ ἀλυτρωτική συνείδηση ἔγινε πιά ἐνοχλητική· ἀκολούθησε ἡ ἤττα τοῦ ὀθωμανικοῦ στρατοῦ στόν ρωσσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), ὁπότε οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἀπέκτησαν αὐξημένες ἀπαιτήσεις γιά ἐθνική ἀνεξαρτησία· μετά τόν Μακεδονικό Ἀγώνα (1908) καί τήν ἀπελευθέρωση τῆς βόρειας Ἑλλάδας, οἱ Τούρκοι συναισθάνονταν ἔντονα τή συρρίκνωση τῆς Αὐτοκρατορίας τους.

Μέ τήν ἐμφάνιση τοῦ κινήματος τῶν Νεοτούρκων τό 1908, οἱ φωνές γιά ἐθνική καθαρότητα ἐξέφραζαν τή νεοτουρκική ἀπαίτηση καί προμήνυαν τό δυσοίωνο μέλλον γιά τίς μή μουσουλμανικές μειονότητες τῆς Τουρκίας. Ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ πολιτικοῦ γραφείου τῆς νεοτουρκικῆς τρομοκρατικῆς ὀργάνωσης Teskilt – Mahsusa καί συνεργάτης τοῦ κόμματος τῶν Νεοτούρκων «Ἕνωση καί Πρόοδος» δρ Σακίρ Μπαχαντίν, ἔλεγε χαρακτηριστικά: «Τά ἔθνη πού ἀπόμειναν ἀπό παλιά στήν Αὐτοκρατορία μας μοιάζουν μέ ξένα καί βλαβερά χόρτα πού πρέπει νά ξεριζωθοῦν. Νά ξεκαθαρίσουμε τή γῆ μας. Αὐτός ἄλλωστε εἶναι καί ὁ σκοπός τῆς ἐπανάστασής μας».

Ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ δαιμονικοῦ σκεπτικοῦ, τέθηκε σέ ἐφαρμογή τό σχέδιο τῆς ἀνηλεούς ἐξόντωσης τῶν χριστιανικῶν λαῶν τῆς Τουρκίας στά τέλη τοῦ 19ου καί τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰώνα. Ὁ Μουσταφά Κεμάλ (Ἀτατούρκ) μέ τούς Νεοτούρκους, προσεταιριζόμενοι τίς μεγάλες δυνάμεις τῆς ἐποχῆς, πέτυχαν νά καταστοῦν πολεμικοί Κολοσσοί, γεγονός πού προκάλεσε καί τήν ἀλαζονεία τους ἔναντι τῶν μή μουσουλμάνων κατοίκων τῆς ἀχανοῦς χώρας. Ἀπό τή μιά, ἐνισχύονταν μέ ὅπλα ἀπό τή Γερμανία· ἀπό τήν ἄλλη, δέχτηκαν ἐκατομμύρια ρούβλια, χρυσό, ὅπλα καί πυρομαχικά ἀπό τή Σοβιετική Ἕνωση. Τούτη ἡ αἱματοβαμμένη συμπαιγνία ἦταν ὁ αὐτουργός τῆς ἔναρξης καί πραγματοποίησης τῆς πολλαπλῆς Γενοκτονίας.

Ἡ κατοπινότερη χιτλερική Γενοκτονία τῶν Ἑβραίων θεμελιώθηκε μέ κάποια παρανοϊκά ψευδοεπιστημονικά κίνητρα· οἱ Γενοκτονίες στήν Τουρκία ἔγιναν χωρίς θεωρητικό ὑπόβαθρο, ἄνευ ἰδεολογικῆς παρα-λογικῆς, μέ μόνον ἀπροκάλυπτο στόχο τόν ἀφανισμό καθετί χριστιανικοῦ. Ἔτσι ξεκίνησε μιά νέα Γενοκτονία, τουρκικῆς ἐπίνοιας, πού ἐκτελέστηκε σέ τρεῖς διαδοχικές φάσεις. Οἱ θύτες μηχανεύτηκαν κάθε λογῆς μέθοδο γιά τήν τελεσφόρηση τοῦ ἐωσφορικοῦ σχεδίου τους…

Στήν πρώτη φάση, παρατηροῦνταν «ἁπλῶς» κρούσματα βίας, καταστροφές καί ἀπελάσεις. Ἔπειτα, ἡ θηριωδία κορυφώθηκε διά τῆς συνεργασίας τοῦ Κεμάλ μέ τήν αἱμοδιψή ὕαινα τοῦ Πόντου, τόν ἡγέτη τῶν Λαζῶν, Τοπάλ Ὀσμάν.

Τό 1909 ψηφίστηκε νόμος τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας πού διάτασσε τούς Χριστιανούς σέ ἐπιστράτευση, δήθεν γιά τόν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέχρι τό 1917 κατατάγηκαν περισσότεροι ἀπό 200.000 Ἕλληνες ἡλικίας μεταξύ 15 μέ 48 ἐτῶν. Αὐτοί στάλθηκαν στά στρατόπεδα συγκέντρωσης («Ἀμελέ ταμπουροῦ»), ὅπου πολλοί πέθαναν ἀπό τά ἐξουθενωτικά κάτεργα πού ὑποβάλλονταν, ἀπό τίς στερήσεις, ἀπό τό κρύο, ἀπό τίς ἀῤῥώστιες, ἀπό τήν ἐκούσια ἐγκληματική ἀδιαφορία τῶν ἀξιωματικῶν.

Ἀφοῦ οἱ Νεότουρκοι ἄφησαν ἀπροστάτευτο τό Γένος τῶν Ποντίων Ρωμιῶν μέ τήν ἐπιστράτευση τῶν ἀνδρῶν, τό 1914 ἐπιδόθηκαν στήν ἐξόντωση τῶν ἐναπομεινάντων. Συγκέντρωναν τούς γηραιοτέρους καί τά γυναικόπεδα καί τούς ἐκτόπιζαν στά ἀφιλόξενα βάθη τῆς Ἀνατολίας. Ἐρήμωσαν οἱ ἑλληνικές συνοικίες καί τά χωριά, πού οἱ κάτοικοί τους ὁδηγούνταν σέ πολυήμερες ὁδοιπορίες μέ ἀπαγόρευση μεταφορᾶς τροφῆς ἤ στρωμάτων καί χωρίς τοπικό προορισμό. Ἐσκεμμένα, ξεκινοῦσε ἡ πορεία τόν βαρύ χειμώνα μέ μόνον προορισμό τόν θάνατο. Τόν Δεκέμβριο τοῦ 1916, ὁ Ἐθνομάρτυρας Μητροπολίτης τῆς Ἀμάσειας Γερμανός (Καραβαγγέλης) ἔγραψε στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη ἐκλιπαρώντας γιά βοήθεια: «Τό χιόνι μέχρι τά γόνατα καί τό κρύο τσουχτερό, ἐν τοῦτοις προχωροῦν μέ συνοδεία πολιτοφυλάκων χιλιάδες παιδιά, γυναίκες καί ἄῤῥωστοι γέροι πρός τή Σεβάστεια… Οἱ ἄῤῥωστοι ἐγκαταλείπονται στήν ἄκρη τοῦ δρόμου σχεδόν ὅλοι ξυπόλυτοι, καταδικασμένοι δηλαδή ἐκ τῶν προτέρων σέ θάνατο ἀπό τό ψύχος… Ἀπό τήν Σαμψούντα στάλθηκαν πολιτοφύλακες καί στρατιώτες ἐναντίων τῶν πλούσιων χωριῶν τῆς περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι ἔκαψαν τά χωριά, σκότωσαν γέρους καί παιδιά καί βίασαν γυναίκες. Ἀκόμα καί τά κορίτσια κάτω τῶν δέκα χρόνων καί γριές πάνω τῶν 80 εἶχαν αὐτή τήν τύχη».

Φόνευσαν Πόντιους προκρίτους, βουλευτές, δημοσιογράφους, καθηγητές, μαθητές καί Ἱερείς, μετά ἀπό ὑποτιθέμενες δίκες στά «Δικαστήρια Ανεξαρτησίας», ὥστε ὅσοι Ἕλληνες ἐπιζήσουν νά ἀπομείνουν ἀκέφαλοι καί ἀνίκανοι ὅποιας ὀργάνωσης· λεηλάτησαν καί διέλυσαν τά μοναστήρια, ὅπως τίς ἱστορικές Μονές Παναγίας Σουμελᾶ καί Ἁγίου Ἰωάννου Βαζελῶνος· κατέστρεψαν τά ἱερά κειμήλια τῶν ἐκκλησιῶν· αιχμαλώτισαν, βασάνισαν τούς μοναχούς καί τίς μοναχές καί ὁρισμένους τούς σκότωσαν. Ἐξισλάμισαν βίαια τούς Ἕλληνες κατοίκους δεκάδων χωριῶν· ὑποχρέωσαν ἐτσιθελικά Χριστιανές νά παντρευτοῦν μουσουλμάνους· σκότωσαν ἔγκυες γυναῖκες· ἄρπαξαν ἄλλες καί τίς διέφθειραν μέ τίς χυδαίες ὀρέξεις τους, τίς ἔκλεισαν στά σύγχρονα χαρέμια τους καί τούς ἐπέβαλαν νά κυοφορήσουν τά προϊόντα τοῦ βιασμοῦ· δολοφόνησαν μικρά παιδιά…

Πέραν τῆς γυναικοκτονίας καί τῆς παιδοκτονίας, ἄξιον ἀναφορᾶς εἶναι ἄλλο ἕνα παράφρον σημεῖο. Ἡ παλιά τέχνη τοῦ παιδομαζώματος ἐπαναλήφθηκε. Ὑφάρπαξαν βρέφη ἀπό τή μητρική ἀγκάλη καί τά παρέδωσαν σέ τουρκικές οἰκογένειες. Ἵδρυσαν ὀρφανοτροφεῖα γιά τά παιδιά τῶν Ποντίων πού εἶχαν οἱ ἴδιοι σκοτώσει καί ἐκεῖ τούς παρεῖχαν παιδεία τουρκική καί ἰσλαμική θεολογική μόρφωση.

Ἐπιλεκτική ἡ ἀναφορά στά πάνδεινα πάθη τοῦ ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ, πού δείχνει καταφανῶς πώς οἱ θύτες δέν ἦταν ἄνθρωποι, οὔτε φιλάνθρωποι· ἦταν ὄντα τυφλωμένα ἀπό τά ζωώδη ἔνστικτά τους.

Ἀνατριχιαστικές οἱ πληροφορίες ἀπό τίς πηγές:
Τό 1922 «γυναικόπαιδα εἰκοσιτριῶν ἑλληνικῶν χωριῶν τῆς περιφέρειας Κερασοῦντος καί ὀκτῶ ἑλληνικῶν χωριῶν τῆς περιφέρειας Πουλαντσάκης ἐνεκλείσθησαν ὑπό τῶν στρατιωτῶν τοῦ Τοπάλ Ὀσμάν ἐν ταῖς οἰκεῖαις αὐτῶν, πυρποληθείσαις καί ἀποτεφρώθησαν».
Ἀκόμα κι’ ὁ φιλότουρκος σοβιετικός ἀπεσταλμένος στήν Τουρκία Μιχαήλ Φρούνζε, μετά ἀπό ὀρεινή διαδρομή πού ἔκαμε, ἔγραψε: «Στήν κορυφή τοῦ περάσματος συναντηθήκαμε μ’ ἕνα καραβάνι. Πάνω στό κάρο βλέπω μαυροντυμένες γυναῖκες. Οἱ γυναῖκες καί τά παιδιά τρέμουν ἀπό τό κρύο (…), φοράνε ὅλοι τους κουρέλια. Ἀναστατωμένος, ρωτῶ τόν Τούρκο χιλίαρχο κι’ ἐκεῖνος μοῦ ἀπαντᾶ ὅτι πρόκειται γιά ληστές (…). Γιά λίγα λεπτά μείναμε σιωπηλοί καί σκυθρωποί. Παντοῦ ὑπήρχαν ἴχνη βίας (…). Ποτέ στήν ὑπόλοιπη ζωή μου δέν θά σβήσει ἡ εἰκόνα ἐκείνου τοῦ δρόμου (…), ὁ ἴδιος μέτρησα 58 νεκρούς. Παντοῦ διέκρινα ἴχνη τῆς βίας. Ἀντικρίσαμε τό πτῶμα ἑνός ὄμορφου κοριτσιοῦ. Τό κεφάλι ἦταν κομμένο καί δίπλα τό ἔνα χέρι. Σέ ἄλλο σημεῖο διακρίναμε τό πτῶμα ἑνός κοριτσιοῦ, περίπου ὀκτῶ ἐτῶν μέ ξανθά μαλλιά. Φοροῦσε μόνον ἕνα πουκάμισο (…). Στή συνέχεια, τό σῶμα του τό διαπέρασε ἡ ξιφολόγχη ἑνός στρατιώτη».

Λόγῳ ὅλων αὐτῶν, σχηματίστηκαν ἔνοπλες ὁμάδες Ποντίων ἀνταρτῶν, μέ τήν εὐλογία καί καθοδήγηση τῶν ἡρώων Μητροπολιτῶν Τραπεζούντας Χρυσάνθου, Ἀμασείας Γερμανοῦ, Νεοκαισσαρείας Πολυκάρπου, Χαλδίας καί Κερασοῦντος Λαυρεντίου καί τοῦ Ἐπισκόπου Ἀπολλωνιάδος Ἰωακεῖμ. Πανθομολογούμενη ἡ ὑπεροχή τοῦ Νεοτουρκικοῦ στρατοῦ σέ στρατιώτες καί ὁπλισμό, μά ἡ ἑλληνική ψυχή, μαθημένη νά ζεῖ ἐν ἀγωνίᾳ καί ἀγώνι, πολεμοῦσε γιά αὐτή τήν ἴδια τή ζωή.

Πέρασε ἕνας αἰώνας ἀπό τήν πολύμοχθη προσπάθεια τῶν Τούρκων νά ἐξολοθρεύσουν ὁτιδήποτε μή τουρκικό ἀπό τήν ἐπικράτειά τους. Ὁ λογιστικός ἀπολογισμός τῆς ἐθνοκάθαρσης ἀριθμεῖ 1.500.000 Ἀρμενίους, 500.000 Ὀρθόδοξους Σύριους, περίπου 350.000 Ἀσσυρίους – Χαλδαίους καί 1.000.000 Ἕλληνες τῆς Μικρασίας, τοῦ Πόντου, τῆς Καππαδοκίας καί τῆς Θράκης (353.000 Ποντίους).

Φαίνεται κιόλας ἡ διάψευση τοῦ θύτη! Στήν ἀσιατική γῆ πού ποτίστηκε μέ τόσο αἷμα προκειμένου νά ἐπιτευχθεῖ ἡ ἐθνική καθαρότητα καί ὁ παντουρκισμός, ζοῦν σήμερα ἑλληνόφωνοι μουσουλμάνοι, τουρκόφωνοι Χριστιανοί καί κρυπτοχριστιανοί. Ἡ ὑπόσταση αὐτῶν δίνει ὑπόσταση στήν κεκρυμμένη ἐν τῇ Τουρκίᾳ Ἑλλάδα!

Ἡ ἀναγνώριση τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων ἀδελφῶν μας ἀπό τή Βουλή τῶν Ἑλλήνων καί τήν Κυπριακή Δημοκρατία εἶναι ἀδιαμφισβήτητα καρφί στό μάτι τῆς γείτονος χώρας. Ἀλλά πάλιν, ὁ μικρόνοος ἑλλαδισμός καί ὁ ἀστεῖος νεοσύστατος νεοκυπρισμός πλήττουν τήν ἐθνική μνήμη· ἡ ἀδιαφορία καί τά διαχρονικά πολιτικά τερτίπια ἐνισχύουν τήν ἐπιχείρηση ἐξόντωσης τῆς μνήμης. Ἀρχῆς γενομένης ἀπό τό 1932 (δέκα χρόνια μετά τίς Γενοκτονίες), ὅταν ὁ τότε πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος πρότεινε τόν ἡγέτη τῶν σφαγῶν Μουσταφά Κεμάλ γιά τό Νόμπελ Εἰρήνης, μέχρι καί τίς μέρες μας, πού ἡ ὁποιαδήποτε ἱστορικά τεκμηριωμένη σχετική ἀναφορά χαρακτηρίζεται φανατισμός ἀπό πλήθος καλοθελητῶν.

Ἐθνικισμός δέν εἶναι νά θυμᾶται κανείς τίς ἀπανθρωπιές καί τίς θηριωδίες· ἐθνικισμός εἶναι νά τίς πράττει κανείς. Γι’ αὐτό καί οἱ ὑγιῶς σκεπτόμενοι, ἀκολουθοῦν ἐπακριβῶς ἐκεῖνο πού ὄριζουν ψηφίσματα διεθνῶν ὀργανισμῶν καί νόμοι πολλῶν κρατῶν: ἡ ἄρνηση τῆς Γενοκτονίας ἀποτελεῖ τό τελικό στάδιό της, διότι προωθεῖ τήν ἀτιμωρισία γιά τούς δράστες καί ἀφήνει ἀνοικτό τό πεδίο γιά μελλοντικές γενοκτονίες. Ἡ γνώση τῆς ἱστορίας δέν εἶναι ἔγκλημα, εἶναι καθήκον. Ὅπως εὔκολα καί δίχως ἀπαγορευτικές ἀναστολές κοπτόμαστε γιά τό ναζιστικό ὁλοκαύτωμα τῶν Ἑβραίων, ἔχουμε τήν ἴδια καί παραπάνω εὐθύνη νά μιλοῦμε, νά γράφουμε καί νά διεκδικοῦμε δικαίωση γιά τή Γενοκτονία τῶν Ποντίων. Εἶναι χρέος ὅλων γιά νά προστατέψουμε τόν κόσμο μας ἀπό τήν ἐπανάληψη τέτοιων ἐγκλημάτων.

Αἰωνία ἡ μνήμη τῶν Ποντίων ἐθνομαρτύρων! Ἄς εἶναι ἐλαφρύ τό χῶμα πού τούς φιλοξενεῖ, ὅπου κι’ ἄν τούς ἄφησε ἄταφους ἡ λαίλαπα τοῦ ἄλλου Ἀττίλα.

Βιβλιογραφικές Πηγές:
(1) Θεοφάνης Μαλκίδης, «Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων», Ἐκδ. Αἰγαίον, Λευκωσία 2010.
(2) Ἱστορικό Λεύκωμα «Πόντος. Ὁ Ποντιακός Ἑλληνισμός», National Geographic, 2010.
(3) Βλάσης Αγτζίδης, «Ἕλληνες τοῦ Πόντου. Ἡ Γενοκτονία ἀπό τόν τουρκικό ἐθνικισμό», Ἐκδ. Ἑλληνικές Ἐκδόσεις Ἀ.Ἐ., Ἀθήνα 2007.

19 Μαΐου
Σήμερα εἰς τήν Τουρτζιάν εἶναι γιορτή μιάλη,
γιατί ἐκόψασιν πολλῶν Ἑλλήνων τό κεφάλι.
Κάμετε μιάν ἐξίσωσιν, τρακόσια ἐπί χίλια.
Τόσες ἐκλάψαμεν ψυχές τζι’ ἀνάψαμεν καντήλια.
Θερκόν ὁ ὄχλος ποίησεν τζείν’ τήν Γενοκτονίαν.
Γένος Ρωμιῶν ἐστείλασιν μεγάλην ἐξορίαν.
Ἐκάψασιν τά ἔχει μας, ρίψαν τές ἐκκλησιές μας
τζι’ ἐσπείραν ἀγανάχτησιν μέσα εἰς τές ψυχές μας.
Νομίζουν πώς ἐσβήσασιν τούς Ἕλληνες στόν Πόντον;
Θά ἔβρουν λινοπάμπακους συμμεταξύ τῶν ζώντων.
Στήν Παναγίαν Σουμελᾶ γίνεται Λειτουργία
τζι’ ὅπου δικλίσουν ἐννα δοῦν ἑλληνικά μνημεῖα.
ΜΝΗΜΕΙΟΝ θά πεῖ πώς «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ», θά πεῖ πώς «ΕΧΩ ΜΝΗΜΗ»,
θά πεῖ «ΔΕΝ ΞΙΛΕΙΦΤΗΚΑΜΕΝ», θά πεῖ πώς «ΕΙΜΑΙ ΖΥΜΗ».
Προζύμιν τῆς ἐλευθεριᾶς νά ’χουμεν στήν ψυχήν μας.
Τζι’ ἐννα πολλύνει. Ἄς ἔχουμεν ὀρπίδαν στήν ζωήν μας