Επιμνημόσυνος λόγος Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού κ. Κυριάκου Κενεβέζου, Κυριακή, 7 Ιουλίου 2013

ΕΠΙΜΝΗΜΟΣΥΝΟΣ ΛΟΓΟΣ
του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού
κ. Κυριάκου Κενεβέζου
στο ετήσιο μνημόσυνο του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού
και των συν αυτώ μαρτυρησάντων της 9ης Ιουλίου 1821

Κυριακή, 7 Ιουλίου 2013, ώρα 9 π.μ.
Ιερός Ναός Φανερωμένης Λευκωσίας

Μήνας οργής και πόνου, μήνας μνήμης, θρήνου, περισυλλογής και ανασύνταξης, ο Ιούλιος δεν είναι ένας τυπικός καλοκαιρινός μήνας για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Αυτές τις μέρες στρέφουμε την προσοχή και τη σκέψη στο ιστορικό μας παρελθόν, αποτίουμε φόρο τιμής σε ηρωομάρτυρες του λαού μας και επανεκτιμάμε το ανάστημά μας έναντι των πολλαπλών προκλήσεων, που απλώνονται σήμερα μπροστά μας.

Ο αγώνας για επιβίωση της φυλής μας δεν ήταν δυνατόν να μη συγκινήσει βαθύτατα, αλλά και έμπρακτα, και να μη διεγείρει το εθνικό φρόνημα του επίσης υπόδουλου στον οθωμανικό ζυγό αδελφού ελληνικού κυπριακού λαού. Το άλικο αίμα τους πρόσφεραν εκείνη τη φοβερή μέρα της 9ης Ιουλίου 1821 ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, οι Μητροπολίτες και χορεία άλλων σφαγιασθέντων, οι οποίοι θυσιάστηκαν για του «Χριστού την πίστη την Αγία και της Πατρίδας την ελευθερία».

Ήταν τότε τα μαύρα και δίσεκτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η εποχή που, κατά το Διονύσιο Σολωμό, «ήταν όλα σιωπηλά, γιατί τα ’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Η χειμαζόμενη Κύπρος, κάτω από την ηγεσία της εθναρχούσας Εκκλησίας,  ευρισκόμενη ήδη στα μέσα του 3ου αιώνα της Οθωμανικής κυριαρχίας, αγωνίζεται να κρατήσει άσβεστη την εθνική αυτοσυνειδησία της μέσω της διάδοσης της ελληνικής παιδείας. Η ίδρυση από τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό το 1812 της «Ελληνικής Σχολής» στη Λευκωσία, που αργότερα εξελίχθηκε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, ήταν ο σημαντικότερος σταθμός αυτής της προσπάθειας.

Σε κάθε αγώνα απελευθέρωσης και προάσπισης της πατρικής γης, της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας και της εθνικής αξιοπρέπειας οι ολίγοι, μα ποτέ λίγοι Κύπριοι, δηλώνουν το δικό τους «παρόν» στο εθνικό κάλεσμα.

Ο αρχιεπίσκοπος Κυπριανός είχε ήδη μυηθεί στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας από το 1818 και τα υπόγεια της Ελληνικής Σχολής φιλοξενούσαν τους Φιλικούς που επισκέπτονταν το νησί. Μα, τόσο αυτός όσο και οι ηγέτες της Φιλικής Εταιρείας είχαν, με πολλή σύνεση, διαβλέψει τη δυσμενή θέση της Κύπρου, η οποία βρισκόταν ουσιαστικά στο κέντρο του σουλτανικού κράτους. Κάθε απόπειρα εξέγερσης των άοπλων και απειροπόλεμων Κυπρίων θα καταπνιγόταν αμέσως στο αίμα από δυνάμεις που θα αποβιβάζονταν γρήγορα από τη Μικρά Ασία, τη Συρία και την Αίγυπτο, ενώ η κύρια εστία της επανάστασης βρισκόταν μακριά και δεν θα μπορούσε να σταλεί βοήθεια απ’  εκεί. Παράλληλα, πολλοί Κύπριοι μεταβαίνουν εθελοντικά στην Ελλάδα και συμμετέχουν με ηρωισμό στην ελληνική εθνεγερσία.

Παρά τη συνετή στάση του Κυπριανού, όπως ακριβώς και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ στην Κωνσταντινούπολη, η τουρκική θηριωδία και βαναυσότητα δεν άργησε να ξεσπάσει. Με αφορμή την ανακάλυψη μερικών επαναστατικών διακηρύξεων, ο διοικητής Κουτσιούκ Μεχμέτ παίρνει την άδεια από το Σουλτάνο να προχωρήσει στην εξόντωση 486 κληρικών και λαϊκών προκρίτων της Κύπρου. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, με αρχή την 9η Ιουλίου 1821, αποτελούν την τραγικότερη πτυχή των μεγάλων δοκιμασιών του Ελληνισμού της Kύπρου, κατά τη διάρκεια των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Οι εκκλησιαστικοί ηγέτες, με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Kυπριανό και τους τρεις Μητροπολίτες Kιτίου Mελέτιο, Πάφου Xρύσανθο και Kυρηνείας Λαυρέντιο, καθώς και μεγάλος αριθμός προκρίτων, εκτελέστηκαν και οι περιουσίες τους δημεύθηκαν. Ξένες πηγές, από διπλωμάτες και επισκέπτες της εποχής εκείνης, μαρτυρούν ότι ο Κυπριανός αντιλαμβανόταν ότι πλησίαζε το τέλος του, είχε ευκαιρίες να φύγει κρυφά, αρνήθηκε επανειλημμένα να σώσει τη ζωή του ασπαζόμενος το Ισλάμ και αντιμετώπισε το θάνατο με απαράμιλλο θάρρος, καρτερία και πίστη. Ως εθελόθυτος αμνός υπέρ πίστεως και πατρίδος, ο Κυπριανός ενσυνείδητα επιλέγει τη θυσία για χάρη του ποιμνίου του.
Η σημασία της στάσης του Αρχιεπισκόπου γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι Τούρκοι πίεζαν τούς συλληφθέντες να αλλαξοπιστήσουν,  για να τους χαριστεί ἡ ζωή, με αποτέλεσμα 36 από τους 486 να αρνηθούν την πίστη τους. Εάν ο Εθνομάρτυρας Κυπριανός ακολουθούσε το παράδειγμά τους, ίσως να χάναμε τόσο την ελληνική μας γλώσσα και ιστορική συνείδηση, όσο και την χριστιανική Ορθόδοξη πίστη μας.

Μακαριότατε,

Είναι φανερό ότι στα γεγονότα του Ιουλίου του 1821, που σήμερα μνημονεύουμε, συμπυκνώνονται οι διαχρονικές αξίες, αρχές και ιδεώδη του Γένους μας. Η εθελούσια θυσία τόσων αρχιερέων, άλλων κληρικών και λαϊκών για την πατρίδα και την πίστη μας αποτελεί σημείο αναφοράς και φάρο φωτοδότη για κάθε Έλληνα.

Δυστυχώς, παρά τις αμέτρητες θυσίες, τους αγώνες και τα βάσανα αιώνων, ο Κυπριακός Ελληνισμός βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπος με τεράστιες δυσκολίες και κινδύνους. Η συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου μέρους της πατρίδας μας από τον Αττίλα, σε συνδυασμό με την πρωτοφανή οικονομική κρίση, μας καλούν σε πλήρη ετοιμότητα και σε ανασύνταξη δυνάμεων.

Για τη δικαίωση της θυσίας όλων των ηρώων μας και τη διασφάλιση της ευημερίας του λαού μας, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στο εθνικό μας πρόβλημα. Μια λύση απαλλαγής από τα τουρκικά δεσμά, που θα διασφαλίζει την επιβίωση του κυπριακού ελληνισμού και θα διαφυλάττει την εθνική μας ταυτότητα. Αυτό είναι το ιστορικό μας χρέος προς την Πατρίδα.

Η εθνική μας επιβίωση απαιτεί ενότητα, αποφασιστικότητα, συλλογική δράση και σκληρή δουλειά. Δεν είναι ώρα για  μεγάλα λόγια. Η σημερινή μέρα απαιτεί χαιρετισμό τιμής και εκτίμησης προς όλους όσοι θυσιάστηκαν για το υπέρτατο αγαθό, την ελευθερία. Και  μια δέσμευση όμως ότι θα παραμείνουμε προσηλωμένοι στα ιδανικά και στις αξίες της φυλής.

Αγαπητοί μου,

Σήμερα που σταματούμε για λίγο την πορεία του χρόνου, που η μνήμη στέκεται μπρος στα περασμένα, ζει τα τωρινά και αντικρίζει με φόβο και δέος το αύριο, ας θυμηθούμε ότι όλοι αυτοί που αγωνίστηκαν κι έδωσαν τη ζωή τους για λευτεριά στρέφονται προς εμάς και ζητούν να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Το αθάνατο πνεύμα του Ελληνισμού μπορεί και σήμερα να κάνει τη σκέψη μας να σκιρτά και να γιγαντώνει την απόφαση και την αποφασιστικότητά μας να μην υποκύπτουμε, αλλά να αντιστεκόμαστε στις ποικίλες πιέσεις και εκβιασμούς και να υπερασπιζόμαστε το δίκαιο, την Ιστορία και την αξιοπρέπειά μας!

Οι προκλήσεις των καιρών ας χαλυβδώνουν την πίστη στον δίκαιο αγώνα μας για φυσική και εθνική επιβίωση. Διαφυλάσσοντας την εθνική μας ταυτότητα, την ελληνική μας παιδεία, την ελληνική μας γλώσσα, τις παραδόσεις και την ορθόδοξη θρησκεία μας, όχι μόνο δεν θα ξεπεράσουμε τις παρούσες κρίσεις, αλλά θα ανακάμψουμε.

Η ανοικοδόμηση της οικονομίας, αλλά και της πατρίδας γενικότερα είναι το στοίχημά μας. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά επιβάλλεται σύμπνοια και ομοθυμία για την υπέρβαση των δυσκολιών. Τώρα που πλήττεται το βιοτικό μας επίπεδο, επιβάλλεται να επιστρέψουμε στις αρετές του γένους μας. Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή για τον τόπο και την ιστορία μας, ας γίνουμε οι μπροστάρηδες του αγώνα για αξιοπρέπεια, ελευθερία και δικαιοσύνη.

Στο δύσκολο αυτό αγώνα για δικαίωση και αντιμετώπιση των προκλήσεων, η ελληνική παιδεία αποτελεί το ισχυρότερο στήριγμά μας. Με θεμέλιο την πολιτισμική και ιστορική μας συνέχεια και τη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας, η παιδεία μας σήμερα θα πρέπει παράλληλα να προάγει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη Σε μια εποχή οικονομικής κρίσης, επένδυση στην παιδεία σημαίνει επένδυση στο ανθρώπινο μας δυναμικό. Σημαίνει επένδυση στην έρευνα, στην καινοτομία, στην ανάπτυξη. Σημαίνει επένδυση στο μέλλον.

Αυτήν ακριβώς την τεράστια και διαχρονική σημασία της παιδείας για το μέλλον του Κυπριακού Ελληνισμού είχε πρώτη αντιληφθεί η Εθναρχούσα Εκκλησία και ιδιαίτερα ο εθνομάρτυρας Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός. Τιμώντας σήμερα την ιερή του μνήμη, ας αντλήσουμε επίσης τα αναγκαία διδάγματα αφενός από τον φλογερό πατριωτισμό και το πνεύμα αυτοθυσίας και αφετέρου από τη σύνεση και τη σοφία, που τον διέκριναν. Αυτό θα είναι και το καλύτερο μνημόσυνο για τον ίδιο και τους συν αυτώ μαρτυρήσαντες.

Αιωνία τους η μνήμη!