Το Φλαγγινιανό Κολλέγιο 17ου-18ου αιώνα και η Κύπρος

Στη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Κύπρο, η οποία κράτησε τρεις περίπου αιώνες- αρχής γενομένης από το 16ο -και συγκεκριμένα από το 1571, έτος άλωσης της Μεγαλονήσου από τους  Τούρκους- οι Κύπριοι  δεν παρέμειναν στάσιμοι στον τομέα των γραμμάτων. Αντίθετα απέδειξαν κινητικότητα, σε κάποιο βαθμό αξιόλογη,   η οποία εκδηλωνόταν  ποικολοτρόπως. Άλλοτε οι νεαρότεροι μεταξύ τους  εντάσσονταν στην π ροσπάθεια που ανελάμβανε  η  Εκκλησία σε επίπεδο ενοριακής ή και μοναστηριακής  οργάνωσης. Έτσι, κάτω από αντίξοες συνθήκες, γίνονταν αποδοχείς προσφοράς στοιχειώδους εκπαίδευσης, με δασκάλους κατά το πλείστον μοναχούς ή εγγάμους  κληρικούς, των λαικών μη εξαιρουμένων. Ενίοτε εξέχοντα λόγια  μέλη της, οφικιάλοι ή άλλοι , πρωτοστατούσαν στην έκδοση έργων ποικίλου πνευματικού περιεχομένου, στην κοινή ελληνική επί το συνηθέστερον ή στην καραμανλίδικη, με τούρκικους χαρακτήρες, γλώσσα.  Παράλληλα  η ηγεσία του τόπου  δεν παρέλειπε  να αιτείται, μέσω των εκκλήσεών της  προς το Δούκα της Σαβοίας  Κάρολο Εμμανουήλ, επιπρόσθετα από την  παροχή στρατιωτικής βοήθειας για απελευθέρωση, τη συνεργασία των ξένων για  ίδρυση και λειτουργία Πανεπιστημίου (Βασιλικού Σεμιναρίου) . Σ\’αυτό  θα εκπαιδεύονταν  ικανοί κύπριοι νέοι, υπό την καθοδήγηση εμπείρων δασκάλων. Χρονική αναφορά των  εκκλήσεων αυτών  ο 17ος αιώνας και πρωταγωνιστές της προσπάθειας ο Αρχιεπίσκοπος Βενιαμίν και οι προύχοντες του τόπου. Τέλος σε περιόδους πρόσφορες ιδρύονται σχολές που λειτουργούν υπό την προστασία της Εκκλησίας. Η πλέον ίσως γνωστή υπήρξε  η επί Φιλοθέου Σχολή στη Λευκωσία.  Σ\’αυτή  δίδαξαν για κάποιο χρονικό  διάστημα, μεσούντος του 18ου αιώνα, ο ρώσος περιηγητής Βασίλειος Γρηγόροβιτς Βάρσκυ,  καθώς επίσης και ο Εφραίμ ο Αθηναίος.

Όμως η ασίγαστη επιθυμία για διεύρυνση των γνώσεων ωθεί κατά καιρούς μια πλειάδα φιλόπονων νεαρών για φοίτηση σε Σχολές εκτός Κύπρου. Μια απ\’αυτές, που αποτελεί σημείο αναφοράς για τις ευρύτερες υπό τουρκική κατάκτηση ελληνικές περιοχές, είναι  το Φλαγγινιανό Κολλέγιο ή  Μουσείο. Ιδρυτής του υπήρξε ο Θωμάς Φλαγγίνης, διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Πάδοβας και έγκριτος νομικός της εποχής. Ο Φλαγγίνης είλκε την καταγωγή από την Κέρκυρα, είχε όμως  κυπριακές  καταβολές, από την πλευρά της μητέρας του. Το έτος 1664 διέθεσε  όλη την περιουσία του υπό μορφή διαθήκης (200 χιλιάδες δουκάτα), προκειμένου να ιδρυθεί στη Βενετία- όπου υπήρχεν ήδη α κμάζουσα ελληνική παροικία με αξιόλογη παρουσία Κυπρίων- σχολείο. Η ιδρυτική αυτή πράξη του σηματοδοτεί μια λαμπρή πορεία προσφοράς προς τον υπόδουλο Ελληνισμό.  Στη διάρκεια των 132 χρόνων λειτουργίας της, η Σχολή θα συντελέσει σημαντικά στην προαγωγή του πνευματικού επιπέδου των σκλαβωμένων Ελλήνων. Σ\’αυτήν  διδάσκονταν Γραμματική, Φιλολογία, Ρητορική, Λογική και Φιλοσοφία.  Αρκεί μόνο να σημειωθεί ότι στα 132 χρόνια διδακτικής  παρουσίας  της  αποφοίτησαν απ\’αυτήν  550 μαθητές με μέσο χρόνο παραμονής  3-4 χρόνια.

Η παρουσία κυπρίων  σπουδαστών αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα της έφεσης για σπουδές που χαρακτήριζε τους νέους  της  εποχής. Πλήν των 12 συσσιτίων, που είχαν εγκριθεί με την ίδρυση και λειτουργία της και προέρχονταν από διάφορες περιοχές του τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού, σ\’αυτήν εντάχθηκαν και δύο κύπριοι φοιτητές, οι οποίοι δεν κατονομάζονται μέσα από το αρχειακό υλικό που διασώζεται  σε βιβλία μητρώων της.

Η Σχολή κατά έτος δημοσίευε  περιοδική έκδοση, όπου φιλοξενούνταν εργασίες μαθητών της. Μια απ\’αυτές, λίαν  δυσεύρετη  , έχει τίτλον « Άνθη ευλαβείας εις την μετάστασιν της Θεομήτορος Μαρίας». Έχει εκδοθεί στη Βενετία το σωτήριο έτος AΨΗ΄ και είναι αφιερωμένη στο μητροπολίτη Φιλαδελφείας  Μελέτιο Τυπάλδο. Στις εργασίες των συνεργατών-μαθητών της, γίνεται  χρήση της κοινής δημοτικής, σε μια εποχή όπου πληθωρική υπήρξε η παρουσία στο γραπτό λόγο  της καθαρευούσης. Στον κατάλογο των περιεχομένων της έκδοσης &nbs p; δεν υπάρχουν κείμενα πεζά ή ποιητικά κύπριων φοιτητών. Στο παράρτημα όμως της ανατύπωσης του έργου αυτού, την επιμέλεια του οποίου είχε ο  Γιάννης  Βλαχογιάννης,   σημειώνονται οι κατά καιρούς απόφοιτοί της , όσων τουλάχιστον τα ονόματα είχαν διασωθεί σε χειρόγραφα βιβλία. Κύπριοι αναγραφόμενοι είναι οι εξής : Μελιγαλάς Νικόλαος και  Μελιγαλάς Παύλος Ιω. (χρονική ένδειξη αποφοίτησης του δευτέρου 19-3-1681), Χρυσαφίδας Γεώργιος, αποφοιτήσας το 1687, Γιαφόης Πέτρος, ο οποίος αποφοίτησε στις 12-6-1691,  και Σέρκια(Σενέκας) Δημ. Λορ., που απολύθηκε  στις  20-3-1703.

Η παρουσία κυπρίων νέων στο Κολλέγιο του Φλαγγίνη αποτελούσε μια αναλαμπή ελπίδας στο πνευματικό σκότος που κάλυπτε τη ζοφερή περίοδο της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο. Παράλληλα  απεδείκνυε το ζωηρό πνεύμα μάθησης που χαρακτήριζε τους  νέους της εποχής. Οίκοθεν νοείται ότι η  προσφορά του Φλαγγίνειου υπήρξε λίαν σημαντική στον τομέα της προαγωγής των γραμμάτων, η επίδραση όμως των λιγοστών  αποφοίτων της στα  πνευματικά δεδομένα του τόπου μας  , λόγω πυκνού ζόφου, μόλις ψηλαφητέα.

Δρ. Αλέξης Αλεξάνδρου
Υ.Γ. Ο Αλέξης Αλεξάνδρου είναι Β.Δ. στο Ενιαίο Λύκειο Κύκκου Α΄.