Επαναπατρίζονται οι τοιχογραφίες 37 χρόνια μετά. Χαρμόσυνη είδηση για τους Λυσιώτες.

ΤΟΥ Α. ΒΙΚΕΤΟΥ

Τους παλαιούς καλούς καιρούς θύμισε στους Λυσιώτες η χαρμόσυνη είδηση για τον επαναπατρισμό, μετά από 37 χρόνια, των περίφημων τοιχογραφιών Παντοκράτορας του Τρούλλου και Παναγία Δεόμενη, από το εξωκκλήσι του Αγίου Ευφημιανού (Θεμωνιανού) στην κατεχόμενη, σήμερα, Λύση. Με απερίγραπτη συγκίνηση μίλησαν χθες στον «Φ» ο δήμαρχος Λύσης Ανδρέας Τοφιάς και ο εφημέριος του ναού της Παναγίας π. Γεώργιος Καπαρής, πατέρας του συναδέλφου του ΡΙΚ, Παναγιώτη Καπαρή.

Όπως μας ανέφερε ο κ. Τοφιάς, με το άκουσμα της είδησης του επαναπατρισμού των τοιχογραφιών, οι Λυσιώτες, που βρίσκονται στην προσφυγιά, δεν είναι σχήμα λόγου, αναζωογονήθηκαν και κατενθουσιάστηκαν. Χρόνια περιμέναμε αυτή την μέρα, είπε.

Το 1974 ο κ. Τοφιάς ήταν 44 χρονών, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το χωριό του και το αγαπημένο εκκλησάκι του Αγίου Ευφημιανού, στο οποίο πήγαινε από πέντε χρονών. Οι πρώτοι τέσσερις κάτοικοι της Λύσης ήταν Τοφιάδες, ανάμεσά τους και ο προπάππος του.

Στην Παναγία της Λύσης υπήρχε ζωγραφισμένη με ασήμι η εικόνα της Παναγίας και ήταν αφιέρωμα κάποιου συγχωριανού, για να θεραπεύσει το παιδί του. Την εικόνα την φύλαξε κάποιος Τουρκοκύπριος και το 2005 ένας Λυσιώτης πλήρωσε, περίπου, οκτώ χιλιάδες λίρες και έφερε την εικόνα στις ελεύθερες περιοχές. Η εικόνα βρίσκεται από τότε στον Άγιο Γεώργιο Αγλαντζιάς, όπου διακονεί ο ιερέας της Λύσης, πατήρ Γεώργιος Καπαρής. Ο πατήρ Γεώργιος, μιλώντας στον «Φ», ανέφερε ότι για τον ίδιο «ο μεγάλος πόνος της προσφυγιάς ήταν που έφυγε από την Παναγία της Λύσης και τον Άγιο Ευφημιανό». Εκτός από τον Παντοκράτορα και την Παναγία Δεόμενη στον Άγιο Ευφημιανό, προσθέτει, υπήρχαν και άλλες τοιχογραφίες αξιόλογες, που όμως, δυστυχώς, καταστράφηκαν, πριν από το 1974. Από την πρώτη δημοτικού, λέει, πηγαίναμε περίπατο στον Άγιο Θεμωνιανό.

Ο πατήρ Γεώργιος θυμάται ότι το δάπεδο του ναού ήταν από μάρμαρα του Άρσους. «Πήγα όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα, λυπήθηκα πολύ», σημειώνει. Ο π. Γεώργιος χειροτονήθηκε στις 5 Νοεμβρίου του 1961 από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’. Στις 14 Νοεμβρίου την ημέρα της γιορτής του Αγίου έκανε την πρώτη του λειτουργία ως ιερέας. «Μου έχει μείνει αξέχαστη εκείνη η μέρα». Γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Την τελευταία λειτουργία την έκανε στις 14 Νοεμβρίου του 1973.

Καταστροφή

Η εκκλησία ήταν εξ ολοκλήρου τοιχογραφημένη. Οι περισσότερες τοιχογραφίες είχαν καταστραφεί, εκτός από τις τοιχογραφίες του Τρούλλου και του τεταρτοσφαιρίου της αψίδας που σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση. Το 1973 συντηρήθηκαν από το ειδικό συνεργείο του Τμήματος Αρχαιοτήτων.

Ο ηγούμενος της Μονής του Αποστόλου Βαρνάβα, αρχιμανδρίτης Γαβριήλ, ο οποίος κατάγεται από τη Λύση, δήλωσε στον «Φ» ότι διακατέχεται από άφατη συγκίνηση. «Είναι μεγάλο γεγονός, που με τη βοήθεια του Θεού και τις προσπάθειες του Αρχιεπισκόπου οι τοιχογραφίες, επιτέλους, θα επαναπατριστούν. Η τέχνη τους είναι πολύ μεγάλη και για την Κύπρο και για όλη την Ορθοδοξία», είπε.

Οι τοιχογραφίες

Στο κέντρο του Τρούλλου μέσα σε κύκλο ήταν ζωγραφισμένος ο Παντοκράτορας. Γύρω από Αυτόν, υπήρχε ζώνη, όπως λέει ο βυζαντινολόγος Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, στην οποία ήταν ζωγραφισμένη η Δέηση. Δεξιά και αριστερά, δηλαδή, από την Ετοιμασία του Θρόνου, που περιβάλλεται από φωτεινή δόξα, εικονίζονται η Θεοτόκος και ο Πρόδρομος δεόμενοι, ακολουθούμενοι από δεόμενους αγγέλους. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονιζόταν η Θεοτόκος όρθια με τα χέρια υψωμένα σε δέηση και το Χριστό μέσα σε οτηθάριο, μπροστά στο στήθος της, στον γνωστό τύπο της Βλαχερνίτισσας ανάμεσα στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Η αναθηματική επιγραφή, που σωζόταν στο κάτω μέρος, καθώς και οι συλλειτουργούντες Ιεράρχες στον ημικύλινδρο της κόγχης, έχουν καταστραφεί από τους Τούρκους.

Εφημερίδα “Ο Φιλελεύθερος”, 28.9.2011.