Το έργο της Θείας Οικονομίας και το πρόσωπο της Παναγίας

ΩΔΗ Ζ΄

Α΄ Τροπάριον

«Τὴν ἡμῶν σωτηρίαν ὡς ἠθέλησας, Σῶτερ, οἰκονομήσασθαι,

ἐν μήτρᾳ τῆς Παρθένου, κατῴκησας τῶ κόσμῳ, ἣν προστάτιν ἀνέδειξας·

ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν Θεὸς εὐλογητός εἶ».

Τὸ τροπάριο αὐτὸ διαφέρει ἀπὸ τὰ ἄλλα τροπάρια τοῦ Κανόνος, διότι ἐνῶ ἐκεῖνα ἀπευθύνονται στὴν Παναγία, αὐτὸ ἀπευθύνεται στὸν ἴδιο τὸν Χριστό. Ἡ ἔννοιά του εἶναι σωτηριολογική, θεολογική. Μιλᾶ γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἀναφέρεται στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ὁ Θεὸς θέλησε, «οἰκονόμησε», ὅπως λέει χαρακτηριστικά, νὰ σώσει τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὸν αἰώνιο θάνατο. Ἀναφέρεται σ’ αὐτὸ ποὺ ὀνομάζεται στὴ Θεολογία «ἔργο τῆς θείας Οἰκονομίας» ἢ ἀπολυτρωτικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ. Τὸ ἔργο αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴ βάσι καὶ τὸ θεμέλιο τῆς ὀρθοδόξου χριστιανικῆς πίστεώς μας.

Ὅπως γνωρίζουμε, ὁ φιλάνθρωπος Δημιουργὸς καὶ Θεός μας, μετὰ τὴν ἁμαρτία τῶν Πρωτοπλάστων καὶ τὴν μετέπειτα ἀποστασία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, δὲν ἐγκατέλειψε τὸ πλάσμα του. Βρῆκε τρόπο νὰ τὸν ἀπαλλάξει ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὸν θάνατο καὶ νὰ τὸν ἀποκαταστήσει στὸ ὕψος τοῦ μεγάλου ἀξιώματος μὲ τὸ ὁποῖο τὸν τίμησε ὅταν τὸν ἔπλασε.

Καὶ πῶς τὸν ἔσωσε; Ὁ Θεὸς ὡς πάνσοφος καὶ παντοδύναμος θὰ μποροῦσε μὲ πολλοὺς τρόπους νὰ σώσει τὸν ἄνθρωπο καὶ νὰ τὸν ἐπαναφέρει στὸ «ἀρχαῖον κάλλος», στὴν προπτωτικὴ κατάστασι, στὴν ζωὴ τοῦ Παραδείσου ποὺ βρισκόταν πρὶν ἁμαρτήσει. Διάλεξε ὅμως, ὅπως λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸν τρόπο ἐκεῖνο ποὺ ταίριαζε περισσότερο στὴν δικαιοσύνη του ἀλλὰ καὶ στὴν ἀπέραντη ἀγάπη του πρὸς τὸν ἄνθρωπο.

Δὲν ἔστειλε γιὰ σωτήρα τοῦ κόσμου οὔτε προφήτη οὔτε ἄγγελο οὔτε ἀρχάγγελο, ἀλλὰ ἦλθε αὐτοπροσώπως ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς γιὰ νὰ μᾶς λυτρώσει. «Οὐ πρέσβυς οὐδὲ ἄγγελος, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ Κύριος ἔσωσεν αὐτοὺς διὰ τὸ ἀγαπᾶν αὐτοὺς καὶ φείδεσθαι αὐτῶν» (Ἠσ. 63,9). Ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ποὺ εἶναι τέλειος Θεὸς ὅπως καὶ ὁ Πατέρας, ἦλθε στὴ γῆ γιὰ τὴ σωτηρία μας. Καὶ ἡ πρώτη ἐνέργειά του, τὸ πρῶτο ἔργο τῆς θείας Οἰκονομίας, τὸ κεφάλαιο τῆς σωτηρίας μας, ὅπως ψάλλουμε στὸ ἀπολυτίκιο τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, εἶναι ἡ ἐνανθρώπησί του, ἡ σάρκωσί του ὅπως λέγεται διαφορετικά. Γράφει ὁ ἀετὸς τῆς Θεολογίας, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος στὴν ἀρχὴ τοῦ Εὐαγγελίου του: «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν» (Ἰω. 1,14). Δηλαδή, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, πῆρε σάρκα, ἔγινε ἄνθρωπος καὶ ἔζησε ἀνάμεσά μας.

Πιὸ συγκεκριμμένα, πῆρε ἀπὸ τὰ πάναγνα καὶ καθαρώτατα αἵματα τῆς Ὑπεραγίας Θετόκου καὶ δημιούργησε ἕνα τέλειο ἀνθρώπινο σῶμα μὲ ψυχὴ λογική. Μέσα σ’ αὐτὸ τὸ σῶμα ποὺ ἔπλασε, μπῆκε καὶ κατοίκησε ὁ ἴδιος ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ ἑνώθηκε ἀδιάσπαστα καὶ ἀσύγχυτα μ’ αὐτό, χωρὶς ὅμως νὰ παύσει νὰ εἶναι Θεός. Ἔγινε ἄνθρωπος, τέλειος ἄνθρωπος, παραμένοντας καὶ τέλειος Θεός. Ἔτσι στὸ ἕνα πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἔχουμε δύο φύσεις· τὴν θεϊκὴ καὶ τὴν ἀνθρώπινη. Εἶναι τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος.

Ψάλλουμε στὸν ὑπέροχο ὕμνο τῆς Θείας Λειτουργίας, ποὺ εἶναι ἔργο τοῦ μεγάλου αὐτοκράτορα του Βυζαντίου Ἰουστινιανοῦ, ὁ ὁποῖος ἔκτισε καὶ τὴν Ἁγία Σοφία: «Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων καὶ καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας…».

Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγάλο μυστήριο τῆς πίστεώς μας. «ὁμολογουμένως μέγα ἐστὶ τὸ τῆς εὐσεβείας μυστήριον», διακηρήττει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Ποιό εἶναι αὐτὸ τὸ μεγάλο μυστήριο; «Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί» (Α΄ Τιμ.3,16). Ὁ Θεὸς φανερώθηκε στὴ γῆ μὲ ἀνθρώπινη σάρκα.

Ὁ λόγος ποὺ κατέβηκε ὁ Θεὸς στὴ γῆ καὶ σαρκώθηκε εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως ὁμολογοῦμε καὶ στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως: «Τὸν δι’ ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν, καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος ἀγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου καὶ ἐνανθρωπήσαντα».

Σ’ αὐτὸ λοιπὸν τὸ μεγάλο μυστήριο ἀναφέρεται καὶ τὸ τροπάριο ποὺ ἑρμηνεύουμε. Μετὰ ἀπ’ ὅσα εἴπαμε πιὸ εὔκολα τώρα μποροῦμε νὰ τὸ κατανοήσουμε:

«Τὴν ἡμῶν σωτηρίαν ὡς ἠθέλησας, Σῶτερ, οἰκονομήσασθαι, ἐν μήτρᾳ τῆς Παρθένου, κατῴκησας τῷ κόσμῳ, ἣν προστάτιν ἀνέδειξας· ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν Θεὸς εὐλογητός εἶ».

Σωτήρα μας, Ἰησοῦ Χριστέ. Κατοίκησες στὴ μήτρα τῆς Παρθένου Μαρίας οἰκονομώντας καὶ πραγματοποιώντας τὴ σωτηρία μας ὅπως ἐσὺ θέλησες. Αὐτὴ τὴν Παρθένο, τὴν Παναγία μας, τὴν ἀνέδειξες προστάτη στὸν κόσμο. Μὲ τὶς πρεσβεῖες καὶ τὶς μεσιτεῖες της προστατεύει τὸν κόσμο ἀπὸ τὴν δίκαιη ἀπειλὴ καὶ τὴν τιμωρία τοῦ Θεοῦ.

Τελειώνοντας ὁ ὑμνογράφος ἀπευθύνει δοξολογία στὸν Θεὸ μὲ τὰ λόγια τῶν τριῶν Παίδων, ἡ προσευχὴ τῶν ὁποίων ἀποτελεῖ καὶ τὴν ἑβδόμη ὠδὴ τῆς Ἁγίας Γραφῆς: «ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν Θεὸς εὐλογητός εἶ».

Ἂς δοξάσουμε κ’ ἐμεῖς τὸν φιλάνθρωπο Θεό, ὄχι μόνο γιατὶ μᾶς ἔπλασε, ὄχι μόνο γιατὶ μᾶς τρέφει καὶ μᾶς συντηρεῖ, ἀλλὰ προπάντων γιατὶ γιὰ χάρι μας ἔγινε ἄνθρωπος, σταυρώθηκε, ἔχυσε τὸ τίμιό του αἷμα καὶ μᾶς χάρισε τὴν αἰώνια Βασιλεία του.

Ἀρχιμ. Ἐπιφάνιος Κ. Χατζηγιάγκου