Εισαγωγή στην Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία
Μια διαφορετική Λειτουργία τελείται τις ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Αυτή η Λειτουργία είναι η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. Τελείται μόνο τις καθημερινές ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Παλαιότερα ετελείτο και την Μεγάλη Παρασκευή, την Τετάρτη και Παρασκευή της Τυρινής, τις οποίες δεν επιτρέπεται να τελεσθεί Θεία Λειτουργία, εκτός εάν υπάρχει εορταζόμενος Άγιος, όπως έτυχε εφέτος την 24η Φεβρουαρίου με την εορτή της Α΄ και Β΄ ευρέσεως της τιμίας Κάρας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Αυτή όμως η τάξη δεν επικράτησε στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας.
Η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία συνδυάζεται με την ακολουθία του Εσπερινού και περιλαμβάνει την μεταφορά του Αγίου Άρτου, του Σώματος του Κυρίου, την τοποθέτηση του στο Δισκάριο, την ένωσή του στο Άγιο Ποτήριο και την μετάληψη των φρικτών του Χριστού Μυστηρίων. Δεν είναι λειτουργία με την κύρια έννοια του όρου, δηλαδή προσφορά θυσίας, επειδή δεν περιέχει Αναφορά και συνεπώς δεν πρόκειται για την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Είναι εσπερινή σύναξη με κύριο σκοπό την μετάληψη του Σώματος και Αίματος του Κυρίου.
Συγγραφείς αυτής της Λειτουργίας θεωρούνται αρκετοί, όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Άγιος Επιφάνιος Κύπρου, αλλά συνηθέστερα ο Πάπας Ρώμης Γρηγόριος ο Διάλογος, χωρίς να μπορούμε να το υιοθετήσουμε αυτό με ασφάλεια.
Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί τελείται αυτή η Λειτουργία και όχι οι συνηθισμένες, ήτοι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Μεγάλου Βασιλείου; Οι λόγοι είναι δύο κυρίως. Ο πρώτος λόγος είναι ότι ο χαρακτήρας της Λειτουργίας είναι Αναστάσιμος, χαρούμενος, άρα δεν μπορεί να συμβιβασθεί με τον πένθιμο χαρακτήρα των ημερών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ο δεύτερος λόγος είναι για να μην απομείνουν οι πιστοί για μία εβδομάδα χωρίς την μετάληψη του Σώματος και Αίματος του Χριστού.
Αρχικά, η Θεία Λειτουργία ετελείτο μόνο το Σάββατο και την Κυριακή. Το Σαββάτο ετελείτο η Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου και την Κυριακή του Μεγάλου Βασιλείου, η οποία έμεινε ως η επίσημη λειτουργία της Εκκλησίας. Οι πιστοί, όμως, είχαν την επιθυμία να μεταλάβουν και μέσα στην εβδομάδα. Έτσι, η Εκκλησία με την σοφία που την διέπει και την καθοδήγησή της από το Άγιο Πνεύμα, θέσπισε τις δύο ημέρες (Τετάρτη και Παρασκευή) την Προηγιασμένη Λειτουργία.
Όταν θα τελεσθεί η Προηγιασμένη Λειτουργία, από την προηγούμενη Κυριακή ή Σάββατο ο ιερεύς, εκτός από τον Αμνό της Λειτουργίας που θα τελέσει εκείνη την ημέρα, εξάγει αριθμό Αμνών ανάλογα μέ πόσους Αμνούς για όσες Προηγιασμένες θα τελέσει εντός της Εβδομάδος και τους τοποθετεί στο Άγιο Δισκάριο. Κατά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων ευλογεί και υψώνει όλους τους Αμνούς, ώστε να καθαγιασθούν σε Σώμα Χριστού. Μελίζει, (τεμαχίζει) όμως, μόνο τον Αμνό τον πρώτο, για την Λειτουργία εκείνης της ημέρας, ενώ τους υπόλοιπους Αμνούς τους εμβάπτει στο Άγιο Ποτήριο και τους τοποθετεί μετά πολλής προσοχής στο Άγιο Αρτοφόριο, το οποίο ευρίσκεται πάνω στην Αγία Τράπεζα, ώστε να τους χρησιμοποιήσει για τις Προηγιασμένες Λειτουργίες της εβδομάδος. Να σημειωθεί ότι κανονικά δεν επιτρέπεται η μεταφορά του Αμνού από ένα ναό σε άλλο, παρά μόνο στο ναό που καθαγιάσθηκαν τα Τίμα Δώρα.
Συγκεφαλαιώνοντας, μέσα στον ουράνιο και ανεξάντλητο πλούτο της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, συμπεριλαμβάνεται και η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. Ας εκκλησιασθούμε πιο εντατικά αυτή την περίοδο, ώστε να γνωρίσουμε και να βιώσουμε πέρα από τις άλλες ακολουθίες (Όρθρο, Ώρες, Εσπερινό, Απόδειπνο, Χαιρετισμούς στη Θεοτόκο) και την λειτουργία αυτή αφού μόνο για επτά εβδομάδες του έτους τελείται, δηλ. κατά την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Να ζήσουμε και να μάθουμε τα πολύτιμα μαργαριτάρια που διαθέτει η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, η Εκκλησία των Ορθοδόξων.
Ραφαήλ Χ. Μισιαούλης, θεολόγος
