Ο Ιερομάρτυρας και Εθνομάρτυρας Επίσκοπος Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ Δεσποτάκης

Στη διάρκεια της δισχιλιετούς ιστορικής πορείας της Εκκλησίας το μαρτύριο υπήρξε η ουσιαστικότερη έκφραση της αυτοσυνειδησίας της. Αν εξαιρέσει κανείς τους τρείς πρώτους Χριστιανικούς αιώνες, η περίοδος εκείνη που έχει να παρουσιάσει τους περισσότερους μάρτυρες είναι η περίοδος της Τουρκοκρατίας.

Σε αυτή την ιστορική περίοδο το μαρτύριο βρίσκει την ουσιαστικότερη έκφραση του στους Νεομάρτυρες που αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της νεοελληνικής μας διάρκειας. Οι νεομάρτυρες υπέστησαν τη σκληρότερη δοκιμασία για τη Χριστιανική ομολογία κατά τη χρονική περίοδο από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι της απελευθερώσεως του Ελληνικού Έθνους από τον τούρκικο ζυγό. Οι Νεομάρτυρες αποτελούν τα νέα θύματα στο βωμό της πίστεως και τη νέα προσφορά της Εκκλησίας στο ιδανικό της ελευθερίας της Θρησκευτικής και της Εθνικής. Και θυσίασαν την ζωή τους για να προασπίσουν την Ελευθερία και την ευγένεια της πίστη μας. Η προσφορά των Νεομαρτύρων στο υπόδουλο γένος, υπήρξε αναμφισβήτητα τεράστια αφού όπως πολλοί ιστορικοί ερευνητές έχουν επισημάνει, με την θυσία της ζωής τους ανέκοψαν το κύμα του εξισλαμισμού και με το θάνατό τους έγιναν σύμβολα αντιστάσεως του λαού. Το πνεύμα της αυτοθυσίας τους παραδειγμάτιζε το λαό, τόνωνε το φρόνημά του και γιγάντωνε την εθνική του συνείδηση. Ταυτόχρονα το αξιοθαύμαστο παράδειγμά τους απέβη καινούρια πηγή πνευματικής ενδυναμώσεως των Χριστιανών στον αγώνα τους για τη διατήρηση της Θρησκευτικής και Εθνικής ελευθερίας.

Ο Μελχισεδέκ Δεσποτάκης καταγόμενος από το Ηράκλειο της Κρήτης σε νεαρή ηλικία γίνεται μοναχός και μεταβαίνει εις τις παραδουνάβειες ηγεμονίες και στην πόλη Ιασίου της Ρουμανίας μαθητεύει ανώτερες σπουδές κοντά στον διδάσκαλο Κλεόβουλο. Τον Ιανουάριο του 1818 εχειροτονήθηκε επίσκοπος της επισκοπής Κισσάμου και Σελίνου διαδεχόμενος τον Ιωαννίκιο. Γενναίος και με ακμαίο εθνικό φρόνημα είχε μυηθεί εις τα της Φιλικής Εταιρείας υπό του εκ Κίου της Μικράς Ασίας Πάγκαλου Βαρνάβα. Αναδείχθηκε πρωτεργάτης της επαναστάσεως του 1821 μυήσας εις τα της Φιλικής Εταιρείας τους Καλλίνικο τον Βεροιέα Ιεροδιάκονο και διδάσκαλο, τον Γεώργιο Γερακάκην εκ Κυδωνίας τον εξ Αγίας Ειρήνης Σελίνου ιατρό Παπαντώνην Παναγιωτάκη, τον εκ Κουστογέρακου Σελίνου αγωνιστή Γεώργιον Μπενήν η Κριάρην τον εκ Σπίνας Ιάκωβον Κουμήν τον εκ Σελίνου Γεώργιον Μαρκέτον, τον εκ Γερανίου Κυδωνίας Ιωάννην Γερανίωτην και τον εκ Μικράς Ασίας αφιχθέντα Σελινιώτην Φραγκιά Τσισκάκη. Γενναίου και ατρόμητου χαρακτήρα ο επίσκοπος απέκρουε απτόητα πολλές και άδικες απαιτήσεις των Τούρκων Γενιτσάρων.

Εφρόντιζε όπως σημειώνει ο Κριτοβουλίδης εις τα απομνημονεύματά του (1) «…δια της δυνάμεως των Σουλτανικών διαταγμάτων δια της οποίας περιεβάλλετο ως θρησκευτικός ποιμενάρχης, να καταστήση την ταπεινήν του λογικού ποιμνίου του θέσιν ανωτέραν της αγρίας και θηριώδους τυραννίας.

Ένεκα δε της προς τους Τούρκους παρρησίας του, ούτοι εζήτουν ευκαιρία όπως δολοφονήσουν αυτόν» . Ο αγωνιστής Παναγιώτης Κριάρης εις την Ιστορία του αναφέρει το εξής περιστατικό. Στα μέσα Απριλίου του 1821 ο Επίσκοπος βρισκόταν σε περιοδεία στην επαρχία Σελίνου και επισκέφθηκε το χωριό Μονή.

Στη οικία του Ιερέα Μπαλή η Μπαλοπατέρα οργανώθηκε σύσκεψη με θέμα την προγραμματιζόμενη επανάσταση στην Κρήτη. Ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν και ο Γεώργιος Μπενής η Κριάρης. Τότε εισήλθε απρόσκλητος ο διαβόητος για την αγριότητά του Γενίτσαρος του Σελίνου Τσούνος και χαιρετήσας εκάθισε και άρχισε να ζητά με βιαίο τρόπο πληροφορίες από τον Ιερέα δια την αιτία της επισκέψεως του Επισκόπου. Κάποια στιγμή ο Γενίτσαρος στράφηκε απειλητικά κατά του επισκόπου κρατώντας την πιστόλα του και σημαδεύοντας τον επίσκοπο στο στήθος. Έγκαιρα παρέμβηκε ο Κριάρης και με ταχύτητα έσπρωξε την πιστόλα του Τούρκου την στιγμή που εκπυρσοκροτούσε. Η σφαίρα αστόχησε και ο Επίσκοπος γλύτωσε εκ βεβαίου θανάτου. Αφόπλισαν κατόπιν τον Τούρκο και τον έδιωξαν από τη σύναξη (2).

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΙ Ο ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ

Κατά τα μέσα περίπου του Μαϊου του 1821 οι Τούρκοι των Χανίων γνωρίζοντας ήδη τις κινήσεις του Επισκόπου στην επαρχία του Σελίνου μόλις αυτός επέστρεψε στην έδρα της Επισκοπής του που τα χρόνια εκείνα ήταν το χωριό Επισκοπή Κισσάμου με μητροπολιτικό ναό την αρχαία Εκκλησία της Ροτόντας ( Μιχαήλ Αρχάγγελλος) (3) παρουσιάστηκαν εις τον Τούρκο διοικητή των Χανίων τον Σερίφ Πασά και απαίτησαν την σύλληψη και την φυλάκιση του επισκόπου. Ο πασάς υπακούοντας στις απαιτήσεις του όχλου διέταξε να συλληφθεί ο επίσκοπος με την κατηγορία « ότι περιήρχετο την επαρχία του, κινών τον λαόν των Χριστιανών εις αποστασίαν» (4). Στις φυλακές των Χανίων που τον οδήγησαν τον έκλεισαν στο φρούριο της Σπλάντζιας (Τουρκικής συνοικίας τότε) μαζί με τον Ιεροδιάκονο Καλλίνικο Βεροιέα την καταγωγή τον οποίον μισούσαν οι Τούρκοι δια τον νέο τρόπο διδασκαλίας που εφάρμοζε και εμπαικτικώς τον αποκαλούσαν (Νιζαμζετιτλήν). Αυτόν συνέλαβαν εις το χωριό Περιβόλια Κυδωνίας και εις την οικία του Κωνσταντίνου Γερακάκη.

Εις τους φυλακισμένους επιίσκοπο και διάκονο οι Τούρκοι αποφάσισαν σε αυτούς πρώτα να δώσουν το πρώτο σημείο των μελετηθέντων κατά των Χριστιανών της Κρήτης σχεδίων τους. Έλπιζαν με τρομοκρατία και σφαγές αμάχων να καταπνίξουν το μελετώμενο επαναστατικό κίνημα. Ο τουρκικός όχλος με αλλαλαγμούς και οχλαγωγία απαίτησε από τον πασά την παράδοση στα χέρια τους του επισκόπου και του διακόνου. Ο πασάς έδωσε την άδειια και αφήνουμε σε αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων να μας δώσουν την συνέχεια του μαρτυρίου.

«Τον επίσκοπο αυτό μετά πικροτάτας κολάσεις απήγχόνισαν, αφού πρώτα τον περιτριγύρισαν εις τα σοκάκια της πόλεως (Χανίων) γυμνόν, τίλλοντες και ανασπώντες τας τρίχας των γενείων του και κατακτυπώντες τον κατά κεφαλής….

Τέλος κρεμάσαντες, εξόρυξαν και τους οφθαλμούς του, μεληδόν κατακόψαντες το μακάριον εκείνον σώμα του, καίτοι νεκρόν. Τα ίδια ταύτα κατεπράξαντο και εις τον μακαρίτην διδάσκαλον Καλλίνικον» έγραψαν οι Κρήτες Φιλικοί προς τους Υδραίους τη 25η Μαϊου1821 (5).

Ο Γάλλος πρόξενος Χανίων αυτόπτης μάρτυρας του μαρτύριου μας διέσωσε στις σημειώσεις του αρχείου του Γαλλικού προξενείου Χανίων ότι ο Μελχισεδέκ τις τελευταίες στιγμές της ζωής του εφώναξε «Φάτε θεριά τις σάρκες μου μα τον πνεύμα μου που παραδίδω σήμερα στον πλάστη μου δεν μπορείτε να μου το βλάψετε. Έχω ελπίδα σταθερά πως οΘεός θα τιμωρήσει την κακία σας πολύ γρήγορα γιατί χύνετε άδικα των Χριστιανών το αίμα (6). Ο περιηγητής Pashley αναφέρει πως «………ο επίσκοπος Κισσάμου παρεδόθη εις την μήνιν του όχλου όστις άνευ διακρίσεως εις το αξίωμά του, τον έσυρεν από την γενειάδα ημίγυμνον δια μέσου όλης της πόλεως και τον απηγχόνισε θηριωδώς εις την οδόν προς την μητροπολίν του. Αδυνατώ να περιγράψω την αγρίαν χαρά του όχλου και ακόμα ολιγότερον την αγανάκτησιν των δημίων, οίτινες παρά τας θηριωδίας των δεν ηδυνήθησαν να κάμψουν το φρόνημα του δυστυχούς και άξίου καλυτέρας τύχης επισκόπου..» (7).

Τον επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδέκ και τον Ιεροδιάκονο Καλλίνικο κρέμασαν « με ανεκδιήγητον καταισχύνην » στον Πλάτανο της Πλατείας Σπλάντζιας στα Χανιά στις 19 Μαϊου 1821 ημέρα της εορτής της Αναλήψεως του Κυρίου. Εκεί πριν αρκετά χρόνια στήθηκε αναμνηστική πλάκα στην οποία αναγράφεται: «ΣΤΙΣ 19 ΜΑΪΟΥ ΤΟΥ 1821 ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΚΡΕΜΑΣΑΝ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟ ΕΚ ΒΕΡΟΙΑΣ.ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2000 το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο με Πατριαρχική και Συνοδική πράξη κατάταξε εις το Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας τον Ιερομάρτυρα και Εθνομάρτυρα Επίσκοπο Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ καθώς (….και όλους τους Επισκόπους και των μετ’ αυτών μαρτυρησάντων κληρικών και λαϊκών …) (8) που μαρτύρησαν από τους Τούρκους κατά τα έτη 1821 και 1822.

——————————————————————————–

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΑΓΙΟΥ ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΙΣΣΑΜΟΥ

Ήχος γ’ (Θείας Πϊστεως.)

Θείου Πνεύματος τη βακτηρία, ποιμαινόμενος, ποιμήν εδείχθης, Μελχισεδέκ της Κισσάμου ουράνιος, και δι’ αγχόνης τελέσας τον δρόμο σου, τους ουρανούς κατοικίαν κεκλήρωσαι. Όθεν πρέσβευε, Χριστώ τω Θεώ πανένδοξε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

———————————————————————————

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΥ ΤΟΥ ΒΕΡΟΙΕΑ

Ήχος α’ ( Της ερήμου πολίτης)

Της Βεροίας τον γόνον, και της Κρήτης ωραϊσμα, τον τροπαιοφόρον οπλίτην, ανυμνούμεν Καλλίνικον, μαρτύρων γαρ ζηλώσας την τιμήν, αγχόνην ετελεύτησεν το ζήν, και εδείχθη Ορθοδόξοις υπογραμμός, τοις πίστει ανακράζουσι, δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σε θαυμαστώσαντι, δόξα τω δοξασθέντι Ιησού τοις θείοις άθλοις σου. (9)

———————————————————————————

ΚΟΙΝΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑ ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ ΤΩΝ ΕΝ ΧΑΝΙΟΙΣ ΜΑΡΤΥΡΗΣΑΝΤΩΝ. (Ποίημα Ιωάννου) Διδασκάλου.
( Ήχος α’ Της ερήμου πολίτης)

Των Χανίων το κλέος και της Κρήτης το καύχημα Μελχισεδέκ της Κισσάμου και Σελίνου τον πρόεδρον τιμώμεν το μαρτύριον αυτού άμα και Καλλινίκου του σεμνού, ότι η εν αγχόνη άθλησις αυτών εδείχθη λύτρον της δουλείας των Κρητών. Δόξα τω αθλοθέτι Ιησού, Δόξα τω ημάς ελευθερώσαντι, δόξα τω ενεργούντι δι’ ημών πταισμάτων άφεσιν.

1. Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου (Ιστορία των επαναστάσεων της Κρήτης, συμπληρωθείσα υπό Ιωάννου Δ. Κονδυλάκη , επανέκδοσις Αφών Βαρδινογίαννη) Αθήνα 1971.

2. Βλ, σχετ. Παναγιώτου Κριάρη, (Ιστορία της Κρήτης, μέρος Α’ ) Εν Χανίοις 1901 σελ.40. Επίσης Ι. Μουρέλου (Η Ιστορία της Κρήτης τόμος 1ος σελ. 316-317.

3. Βλ.σχετ.. Νικολάου Παπουδάκη Ιερέα (Η Ροτόντα της Επισκοπής Κισσάμου- Καστέλι Κισσάμου ) σελ. 13 και εξής.

4. Βλ.σχετ. Ζαχ. Πρακτικίδου.( Ιστορία συνοπτική του πολέμου κατά το 1821 εις Τε τα Χανιά και Ρέθυμνον, Συλλογή εγγράφων (των ετών 1810-1834) Χανιά 1953 σελ. 9. Βλ. και Νικ. Τωμαδάκη (Ιστορία της Εκκλησίας Κρήτης επί Τουρκοκρατίας, τομ Α, Αι πηγαί, εν Αθήναις 1974, σελ.159.

5. Βλ σχετ. Νικ. Τωμαδάκη ό.π. σελ. 157.

6. Ιωάννου Μουρέλου ( Ιστορία της Κρήτης, τόμος 1ος Ηράκλειο 1950) σελ. 334-335.

7. Pashley. Travels in Crete 1837 σελ.185.

8. Βλ.σχετ. Ακολουθία των Αγίων Νεομαρτύρων των κατά τα έτη 1821 και 1822 εν Κρήτη μαρτυρησάντων Εκδοσις Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης σελ. 7,8 και εξής.

9. Βλ. σχετ: Ημερολόγιο Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας Ναούσης και Καμπανίας έτους 2002.

Πηγή:christiancrete.wikispaces.com