Ο Ναός της Παναγίας του Τράχωνα και ο ταπεινός κληρικός του Ιερομόναχος Καλλίστρατος

Kωστής Kοκκινόφτας

Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου

                                   Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΤΡΑΧΩΝΑ ΚΑΙ Ο ΤΑΠΕΙΝΟΣ ΚΛΗΡΙΚΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ

Ο ναός της Παναγίας του προαστίου Τράχωνας της Λευκωσίας είναι ένας από τους ιστορικότερους ναούς της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας και συναντάται στις αρχειακές πηγές από τα παλιά χρόνια.Σύµφωνα µε τον επιθεωρητή αρχαιοτήτων των χρόνων της Αγγλοκρατίας, Ρούπερτ Γκάννις, ο οποίος επισκέφθηκε το προάστιο στα µέσα της δεκαετίας του 1930, ο αρχικός ναός διέσωζε εξαιρετικά ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, κατάλοιπα των οποίων επεσήµανε στον προαύλιο χώρο. Ο Γκάννις πρόσεξε επίσης και περιέγραψε τη µεσαιωνική λιθανάγλυφη πλάκα µε οικόσηµο, η οποία σώζεται µέχρι τις µέρες µας και βρίσκεται στο υπέρθυρο της νότιας εισόδου του νέου ναού.

Ο αρχικός αυτός ναός κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, λόγω, πιθανότατα, στατικών προβληµάτων και στη θέση του ανηγέρθη ο σηµερινός, ο οποίος εγκαινιάστηκε το 1916, όταν σε αυτόν υπηρετούσε ο Ιεροµόναχος Καλλίστρατος, ένας από τους πλέον χαρισµατικούς ιερείς του νησιού των νεότερων χρόνων. Τότε κατασκευάστηκε και το περίτεχνο σκαλιστό, µε ποικίλες διακοσµήσεις, πέτρινο καµπαναριό του, από το οποίο οι Τούρκοι κατακτητές έχουν αφαιρέσει τον σταυρό στα χρόνια µετά την εισβολή. Στον νεότερο ναό διατηρήθηκαν από τον παλαιότερο, ανάµεσα στα άλλα, το ξυλογλυπτο τέµπλο του 18ου αιώνα, όπως βέβαια και οι εικόνες, ορισµένες από τις οποίες ανάγονταν στον 16ο αιώνα, καθώς και η µεγάλη ξύλινη θύρα της εισόδου, που διασώζεται µέχρι τις µέρες µας. Η θύρα αυτή, όπως αναφέρει ο διευθυντής του Τµήµατος Αρχαιοτήτων Τζωρτζ Τζέφρυ στα τέλη της δεκαετίας του 1910, πιθανόν µε βάση κάποια επιγραφή, κατασκευάστηκε στα 1773.

Μια µοναδική µαρτυρία για τη λειτουργία του ναού στα Μεσαιωνικά χρόνια επισηµάνθηκε πρόσφατα από τη Νάσα Παταπίου, η οποία σε κείµενό της αναφέρεται σε αφιερώµατα που έκανε, το 1345, στη θαυµατουργή εικόνα της Παναγίας του Τράχωνα, ο αντιπρόσωπος του δούκα των Αθηνών, πριν να αναχωρήσει από την Κύπρο. Μια άλλη σηµαντική µαρτυρία για την ιστορία του ανάγεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και προέρχεται από σχετική καταγραφή σε κώδικα του Αρχείου της Αρχιεπισκοπής, που εντοπίστηκε από τον Μιχαλάκη Χρίστου και περιελήφθη στο βιβλίο του για την ιστορία του προαστίου. Σύµφωνα µε την καταγραφή αυτή, ο ναός είχε καταστραφεί από πυρκαγιά, οπότε ανοικοδοµήθηκε στα 1768, προφανώς µε δαπάνες της Αρχιεπισκοπής και των κατοίκων. Σηµειώνεται ακόµη, ότι τότε κτίστηκαν εκ θεµελίων οι λεγόµενοι νοτάδες, δηλαδή τα βοηθητικά του κτήρια, που σώζονταν µέχρι, τουλάχιστον, τη δεκαετία του 1930. Ο ίδιος συγγραφέας εντόπισε και καταγραφή της κινητής και ακίνητης περιουσίας του ναού, που αποτελείτο, στα µέσα περίπου του 18ου αιώνα, από χωράφια και ελιές σε διάφορες κοινότητες των επαρχιών Λευκωσίας και Κερύνειας. Επίσης, επεσήµανε σχετική επιστολογραφία του έτους 1907, σύµφωνα µε την οποία κατείχε κτήµατα στο χωριό Μπελαπαΐς. Στα νεότερα χρόνια, όµως, τα περιουσιακά του στοιχεία περιορίστηκαν στην κοινότητα και αποτελούνταν από χωράφια και µερικά οικήµατα, όπως αυτά που χρησιµοποιούνταν ως καφενείο και για τη στέγαση του σωµατείου ΘΟΙ. Σε αυτά περιλαµβάνονταν επίσης και µικρής έκτασης κτήµατα στο χωριό της επαρχίας Λευκωσίας Περιστερώνα. 

Διαβάστε όλο το κείμενο εδώ…