Πάσχα προ ενός αιώνος
Του Πέτρου Παπαπολυβίου
Αναπλ. καθηγητή Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Διατηρώντας τη μικρή παράδοση που έχει δημιουργήσει η στήλη, θα δούμε στο σημερινό άρθρο πώς γιορτάστηκε το Πάσχα στην Κύπρο «προ ενός αιώνος», στις 22 Απριλίου 1918 (η ημερομηνία στο ιουλιανό ημερολόγιο). Ο Μεγάλος πόλεμος προχωρούσε προς τη συμπλήρωση τεσσάρων χρόνων, εξακολουθώντας να ρίχνει την καταθλιπτική σκιά του και στην κυπριακή καθημερινότητα, τόσο εξαιτίας του στρατιωτικού νόμου, όσο και με τις βαρύτατες οικονομικές επιπτώσεις, την έλλειψη αγαθών και την υπερτίμηση των ειδών πρώτης ανάγκης. Από την άποψη της πολιτικής επικαιρότητας, κυρίαρχο θέμα ήταν οι εκλογές για ανάδειξη μητροπολίτη Κιτίου, που είχαν ξεκινήσει την Κυριακή των Βαΐων, με την εκλογή ειδικών αντιπροσώπων. Σε μια επανάληψη του πολύκροτου «Αρχιεπισκοπικού ζητήματος» της προηγούμενης δεκαετίας, οι δύο βασικοί ανθυποψήφιοι ήταν ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Μακάριος Μυριανθεύς και ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Νικόδημος Μυλωνάς, ανιψιοί, κατά σύμπτωση, των δύο αντιπάλων Κυρίλλων της προηγηθείσας διαπάλης και εκπρόσωποι, αντίστοιχα, των Κωνσταντινικών και Βενιζελικών του νησιού. Ο προεκλογικός αγώνας διεξήχθη με φανατισμό μεταξύ των «Μακαρικών» και των «Μυλωνικών», με κατηγορίες «περί αθεμίτων ανταγωνισμών, περί δωροδοκιών και περί διαφθοράς της συνειδήσεως των εκλογέων». Πιο αξιοπρόσεκτο επεισόδιο ήταν η μη διεξαγωγή εκλογών στην ενορία Αγίας Νάπας Λεμεσού, εξαιτίας της κλοπής του εκλογικού καταλόγου από αγνώστους…
Στο περιθώριο της εκλογικής εκκλησιαστικής διαδικασίας και του πολέμου, εφημερίδα της Λευκωσίας κατέγραψε τα παράπονα των Λευκωσιατών για τις «απροσφόρους ώρας» που είχε ορίσει η Αρχιεπισκοπή για τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας: «Αι ακολουθίαι των Νυμφίων δεν ετελείωνον ειμή μετά την 9ην μμ ώραν, αι δε των Αγίων Παθών και του Επιταφίου μεταξύ της 10ης και της 11ης. Η τοιαύτη διάταξις ουδαμώς συμφέρουσα ήτο διά τας εργατικάς τάξεις, αίτινες καθό υποχρεωμέναι να αναλάβωσιν εργασίαν λίαν πρωί καθ’ εκάστην, δέον και ενωρίς να κατακλιθώσι. Και δεν παρέλιπε μεν ο κόσμος, μεθ’ όλα ταύτα, να παρακολουθή ανελλιπώς τας ιεράς ακολουθίας, πλην καταφανής ήτο η δυσφορία πάντων επί τω ουχί μετά της προσηκούσης προνοίας και επιμελείας καθωρίσθησαν αι ώραι αύται.» Ομοίως, «εντελώς ακατάλληλη» θεωρήθηκε και η ώρα της αναστάσιμης ακολουθίας, που ορίστηκε (η έναρξη της λειτουργίας) για τις 1.30 μετά τα μεσάνυχτα, «διά να τελειώση την 3.30, πολύ ήγουν πριν ανατείλη ο ήλιος». Από τις υπόλοιπες καινοτομίες σημειώνουμε ότι στον ναό Αγίου Αντωνίου, στη Λεμεσό, έψαλε τον Επιτάφιο Θρήνο «χορός εκ καλλιφώνων δεσποινίδων και νέων, γυμνασθείς υπό του ιεροψάλτου Ν. Α. Ιωαννίδου, μαθητού του Στ. Χουρμουζίου». Περιφορά του Επιταφίου δεν έγινε ούτε το 1918, εξαιτίας της απαγορευτικής διάταξης «περί φώτων» του στρατιωτικού νόμου.
Ως προς το θέμα της πληρότητας του πασχαλινού τραπεζιού, ο στρατιωτικός επαρχιακός διοικητής Λευκωσίας είχε διατάξει την «επίταξιν αρνίων», για να διευκολύνει την προμήθεια κρέατος στην αγορά. Τα επιτασσόμενα ζώα θα πληρώνονταν ζωντανά 13 ½ γρόσια την οκά και θα πωλούνταν στο κοινό 18 γρόσια (δύο σελίνια). Το μέτρο απέδωσε, καθώς σε μια πρωτοφανή εικόνα για την πολεμική εποχή, «ηδυνήθη εν αφθονία να προμηθευθή κρέας διά το Πάσχα ο πληθυσμός της πρωτευούσης και των προαστείων».
Στη Λεμεσό έγιναν την Κυριακή του Πάσχα και τις επόμενες δύο μέρες επαρχιακοί αθλητικοί αγώνες, χωρίς μεγάλη παρουσία φιλάθλων, «ίσως ένεκεν της ακαταστασίας και του βροχερού καιρού». Πολυνίκης αναδείχθηκε ο Μιχάλης Χατζηδημητρίου, που ήδη είχε αρχίσει να δημοσιεύει ποιήματά του με την υπογραφή Γλαύκος Αλιθέρσης, όπως θα καθιερωνόταν στη νεοελληνική λογοτεχνία. Ακολούθησαν, ποδοσφαιρικός αγώνας του ΓΣΟ με τη «Σχολή Νιούχαμ» (Αγγλική Σχολή Λευκωσίας), «σουηδικές ασκήσεις» από τα κορίτσια του Παρθεναγωγείου Λεμεσού, «εθνικοί χοροί υπό ομάδος Ελληνίδων», στρατιωτικές ασκήσεις («ψευδομάχη και επιθέσεις») από τους μαθητές της Εμπορικής Σχολής Πεδουλά (κατήλθαν πεζοί στη Λεμεσό, σε 30 ώρες!), και οι εαρινές ιπποδρομίες. Ο «πολυνίκης ίππος», ανήκε στον Γιάγκο Ταβελούδη και έφερε το όνομα «Κιλκίς», σε μια ένδειξη της εθνικής ευφορίας από τους προηγηθέντες πολέμους του 1912-1913. Στο Κτήμα, την Κυριακή του Πάσχα έγιναν τα αποκαλυπτήρια της στήλης των πεσόντων Παφίων στους Βαλκανικούς πολέμους, που αναγέρθηκε με δαπάνη του Μητροπολίτη Ιακώβου στον περίβολο του μητροπολιτικού ναού. Από τα υπόλοιπα νέα, σημειώνουμε τη συρροή «ευσεβών πανηγυριστών» στην Κεντρική Μονή Κύκκου για τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας και της Ανάστασης, όπως και τη διανομή πασχαλινών δώρων από τη διαχειριστική επιτροπή της Μονής Αγίου Παντελεήμονος σε πολλές οικογένειες της Μύρτου, «απόρους και μη, ίνα μη προ πάντων η εργατική τάξις αισθάνηται τα δεινά των εξαιρετικώς δυσκόλων περιστάσεων».
Φίλες και φίλοι, Καλήν Ανάσταση!
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 7 Απριλίου 2018
