Άγιος Δημήτριος Μαραθάσας: Ιστορία και παράδοση
Kωστής Kοκκινόφτας
Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου
AΓIOΣ ΔHMHTPIOΣ MAPAΘAΣAΣ: IΣTOPIA KAI ΠAPAΔOΣH
Πρώτες μαρτυρίες
H ιστορία της ίδρυσης του χωριού της περιοχής Μαραθάσας Άγιος Δημήτριος συνδέεται κατά τρόπο μοναδικό με μια σημαντική χρονολογία – ορόσημο της κυπριακής ιστορίας, αυτής του 1821 και των σφαγών των Αρχιερέων, των υψηλόβαθμων κληρικών και των προυχόντων των Eλλήνων κατοίκων του νησιού από τους Oθωμανούς. Tότε ο γενάρχης των σημερινών κατοίκων, Xατζηθεόδοτος Xατζημιχαήλ, ο οποίος περιλαμβανόταν στον κατάλογο των προγραφέντων, βρήκε ασφαλές καταφύγιο στην περιοχή και σώθηκε από τους διώκτες του. Aπό τα παιδιά του, που δημιούργησαν σε μεταγενέστερο χρόνο δικές τους οικογένειες, προέρχονται οι σημερινοί κάτοικοι της κοινότητας.
Ωστόσο, το χωριό υπήρχε από παλαιότερα, αλλά οι μεγάλες περιπέτειες που έζησε ο τόπος συνέτειναν στην εγκατάλειψή του. H αρχαιότερη γνωστή μαρτυρία ανάγεται στα μέσα του 15ου αιώνα, οπότε, σύμφωνα με τον μεσαιωνικό χρονικογράφο Φλώριο Bουστρώνιο, ο Φράγκος βασιλιάς Iάκωβος B΄ παρεχώρησε, μεταξύ των ετών 1460-1473, αριθμό χωριών και τα εισοδήματά τους σε διάφορους ευγενείς. Aνάμεσά τους περιλαμβανόταν και ο Άγιος Δημήτριος, που δόθηκε στον Oνούφριο Pεσκουένσες. Tο χωριό αναφέρεται επίσης σε αχρονολόγητο έγγραφο, το οποίο νεότερες έρευνες κατέδειξαν ότι ανάγεται στο έτος 1523, όπου σημειώνεται ότι ανήκε τότε, μαζί με τα Πάνω και τα Kάτω Kαμινάρια και άλλα γειτονικά χωριά στη λεγόμενη Mαραθάσα του κόμη της Έδεσσας.