«Ἀνοίξω τό στόμα μου, καί πληρωθήσεται Πνεύματος» (Λόγος στην Δ΄ Στάση των Χαιρετισμών)

Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Μουσουρούλη

Ἀκάθιστος ὕμνος
Ὕμνους στήν Παναγία μας
(Ὁ εἱρμός τῆς α´ Ὠδῆς )

«Ἀνοίξω τό στόμα μου, καί πληρωθήσεται Πνεύματος»

Μέ αὐτά τά λόγια ἀρχίζει τό πρῶτο τροπάριο τοῦ Κανόνος τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, πού ψάλλουμε τήν περίοδο αὐτή στούς ναούς μας πρός τιμήν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ὁ Κανόνας εἶναι ἕνας ἰδιαίτερος καί αὐτοτελής λατρευτικός ὕμνος, πού ἀποτελεῖται ἀπό μικρότερα τμήματα, τίς ὠδές. Τό πρῶτο τροπάριο κάθε ὠδῆς λέγεται εἱρμός καί πάνω σ᾽αὐτό, στή μουσική καί τό μέτρο τοῦ ὕμνου αὐτοῦ ψάλλονται καί τά ὑπόλοιπα τροπάρια τῆς ὠδῆς.

Οἱ εἱρμοί λοιπόν τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, πού τούς ἀκοῦμε ὡς Καταβασίες στούς Ναούς μας, γιά μεγάλα χρονικά διαστήματα μέσα στό ἔτος, εἶναι γραμμένοι καί μελοποιημένοι ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό καί συνδέονται μέ ἕνα περιστατικό τῆς ζωῆς του πολύ συγκινητικό.
Ὁ μεγάλος αὐτός δογματικός θεολόγος τῆς Ἐκκλησίας μας, πού πρωτοστάτησε στήν ἀναστήλωση τῶν ἁγίων εἰκόνων, ἦταν πρωτίστως «τέκνον ὑπακοῆς». Πῆγε νά μονάσει στήν ἔρημο καί ἐπέλεξε νά ὑποταχθεῖ σέ Γέροντα πολύ ἔμπειρο, πολύ αὐστηρό καί πολύ ἀπαιτητικό. Ἐπειδή ὁ Ἰωάννης εἶχε ἔκτακτο χάρισμα ψαλμωδίας, ὁ Γέροντάς του, γιά νά τοῦ κόψει τό θέλημα, τοῦ ἔβαλε κανόνα νά μή συνθέτει οὔτε καί νά ψάλλει ὕμνους. Ὁ Ἰωάννης ὑπάκουσε στήν ἐντολή του καί γιά ἕνα μεγάλο χρονικό διάστημα δέν ἔγραψε οὔτε ἔψαλλε ὕμνους. Μιά μέρα ὅμως ἕνας γείτονάς τους πού εἶχε χάσει κάποιο συγγενή του παρακάλεσε τόν Ἰωάννη νά τοῦ γράψει κάτι γιά νά τόν παρηγορή¬σει στό πένθος του. Ὁ Ἰωάννης τότε συνέθεσε τόν γνωστό μας ὕμνο τῆς ἐξοδίου ἀκολουθίας «Πάντα ματαιότης τά ἀνθρώπινα ὅσα οὐχ ὑπάρχει μετά θάνατον». Μόλις τό πληροφορή¬θηκε ὁ Γέροντάς του τοῦ ἔβαλε ἀκόμη αὐστηρό¬τερο κανόνα· ἀλλά παρουσιάσθηκε ἡ Παναγία καί τοῦ εἶπε: «Μή φράζεις τήν κρήνη πού ἀναβλύζει νάματα. Δῶσε εὐλογία στόν Ἰωάννη νά μοῦ ψάλει ὕμνο μελίρρυτο». Ὁ Γέροντας κάλεσε ἀμέσως τόν Ἰωάννη καί τοῦ εἶπε: «Παιδί μου, ψάλε ἕναν ὕμνο στήν Παναγία μας». Τότε ὁ Ἰωάννης ἄρχισε νά ψάλλει μελωδικά: «Ἀνοίξω τό στόμα μου, καί πληρωθήσεται Πνεύματος, καί λόγον ἐρεύξομαι τῇ βασιλίδι Μητρί…». Θά ἀνοίξω τό στόμα μου καί θά γεμίσει ἀπό τή χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Μέ τήν ἔμπνευση καί τό φωτισμό τοῦ Παναγίου Πνεύματος θά ψάλω ὕμνο ἐγκωμιαστικό γιά νά τιμήσω τή Βασίλισσα Μητέρα τοῦ Κυρίου μου. Θά πανηγυρίσω χαρούμενος καί θά τραγουδήσω μέ ἀγαλλίαση τά πολλά καί μεγάλα της θαύματα.

Μετά ἀπ᾽αὐτά τά εἰσαγωγικά, νά δοῦμε τί ἔχει νά μᾶς πεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης μέσα ἀπό τό θαυμάσιο αὐτό τροπάριο πού συνέταξε καί ἔψαλε πρός τιμήν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου

*****

«Ἀνοίξω τό στόμα μου, καί πληρωθήσεται Πνεύματος»

Ἡ πρώτη ἔννοια πού τονίζεται ἐδῶ εἶναι ἡ ἔννοια τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ. Μή ξεχνᾶμε πώς ἡ προσευχή μας πρέπει νά περιλαμβάνει δοξολογία τοῦ ὀνόματος τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας, εὐχαριστία γιά τά δῶρα καί τίς εὐλογίες πού μᾶς χαρίζει, ἀκόμη καί γιά τίς δοκιμασίες πού ἐπιτρέπει στή ζωή μας, ἐξομολόγηση ταπεινή τῶν λαθῶν καί παραλείψεών μας, ἕνα στοιχεῖο πού τό βλέπουμε σέ κάθε προσευχή τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας καί τέλος δέηση γιά τίς ἀνάγκες μας, τίς ἀνάγκες τῆς οἰκογένειας, τῆς κοινωνίας, τῆς πατρίδας μας, γιά ὅλο τόν κόσμο. Ἄλλωστε ὁ θεῖος Παῦλος μᾶς συνιστᾶ: «ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν» (Φιλιπ. δ´6).

Ἡ προσευχή λοιπόν ἀρχίζει μέ δοξολογία τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἁγίου Θεοῦ· ἄλλωστε ἔχει λεχθεῖ πώς ἕνα «δόξα σοι ὁ Θεός» ἀξίζει περισσότερο ἀπό ἑκατό «Κύριε, ἐλέησον).

Πόσο ὡραῖο πράγμα λοιπόν, εἶναι κι ἐμεῖς νά ψάλλουμε ὕμνους δοξολογίας στόν ἅγιο Θεό καί στήν Κυρία Θεοτόκο μεγαλυνάρια! Νά ἀπευθυνόμαστε μέ υἱϊκή ἀγάπη στόν Θεό Πατέρα καί νά τοῦ λέμε: «Θεέ Πατέρα, σ᾽εὐχαριστῶ γιά τήν προστασία σου, Σέ ἀγαπῶ, Σέ προσκυνῶ, Σέ λατρεύω! «Ἀγαπήσω σε, Κύριε, ἡ ἰσχύς μου, Κύριος στερέωμά μου καί καταφυγή μου καί ρύστης μου»! Οἱ εὐεργεσίες σου εἶναι ποικίλες καί ἀναρίθμητες. Εἶμαι πλημμυρισμένος ἀπό τά δῶρα τῆς θείας ἀγάπης σου, τά ὁποῖα εἶναι τόσο πολλά καί τόσο μεγάλα! Πῶς νά τά ἀπαριθμήσω; Καί ποιό «εὐχαριστῶ» ἄξιο νά βρῶ νά σοῦ χαρίσω; Τί νά σοῦ ἀνταποδώ¬σω γιά ὅσες φανερές καί ἀφανεῖς εὐεργεσίες σου ἀπολαμβάνω; Σέ παρακαλῶ, Σύ νά πληρώνεις τήν καρδιά μου μέ αἰσθήματα βαθύτατης εὐγνωμοσύνης, Σύ νά στρώνεις τή ψηφίδα στόν λόγο μου, Σύ νά γεμίζεις τό στόμα μου μέ αἴνεση, γιά νά ὑμνῶ τή δόξα καί τή μεγαλοπρέπειά σου! Ποθῶ νά Σέ λατρεύω «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ»! Νά Σέ εὐχαριστῶ μέ ὅλη μου τήν καρδιά καί μέ ὅλες μου τίς δυνάμεις! Νά Σοῦ ἐκφράζω μέ τόν λόγο μου, μέ τά ἔργα μου καί τή θεάρεστη ζωή μου τό πιό μεγάλο μου εὐχαριστῶ».

Ἀλλά καί τήν ὑπερευλογημένη Θεοτόκο ἐπίσης ἔχουμε χρέος εὐγνωμοσύνης νά εὐχαριστοῦμε. Διότι ἀξιώθηκε τῆς ὑψίστης τιμῆς νά γίνει Μη¬τέρα τοῦ Θεοῦ καί νά συνεργήσει στό μεγάλο μυστήριο τῆς σωτηρίας μας. Ἀλλά καί διότι ὡς Μητέρα τοῦ Θεοῦ εἶναι Μητέρα καί ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Καταλαβαίνει τούς πόνους μας, τούς καημούς καί τά βάσανά μας, τῆς ψυχῆς τά σκιρτήματα, τούς ψιθυρισμούς τῶν χειλέων μας. Εἶναι ἡ μεγάλη Μητέρα τοῦ λαοῦ μας πού στέκεται πάνω ἀπό τίς πολιτεῖες καί τά χωριά, τούς κάμπους καί τά βουνά, τή θάλασσα καί τή στεριά, καί μᾶς σκεπάζει μέ τήν παρουσία της. Εἶναι ἡ Ἁγία Σκέπη, ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός, πού μᾶς προστατεύει ἀπό τίς ἐπιβουλές τῶν ἐχθρῶν.

Στήν πολιορκία τῶν Ἀβάρων ἡ Παναγία τῶν Βλαχερνῶν ἔσωσε τή Βασιλίδα τῶν πόλεων, τόν «ὀφθαλμόν τῆς Οἰκουμένης». Στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας ἡ Παναγία θέρμαινε τήν ἀποσταμέ¬νη ἐλπίδα τοῦ ραγιᾶ, ἀλλά καί στά μετέπειτα χρόνια μέχρι σήμερα ἀπό τήν Παναγία τοῦ Ἕβρου, μέχρι τήν Προυσιώτισα, τήν Κυκκώτισσα, τήν Μαχαιριώτισσα, τήν Παναγία τῆς Καντάρας, τῶν Καθάρων καί Ἀμπαλαίσας ἔρχονται κύματα κύματα οἱ εὐλογίες της στόν λαό μας. Ἡ ἴδια Παναγία καί σήμερα θά μᾶς δώσει κουράγιο καί φωτισμό καί δύναμη καί ἀντοχή στόν νέο πόλεμο πού μᾶς κάνει ὁ ἀόρατος ἐχθρός τῆς λοιμικῆς νόσου πού τυλίγει ὁλόκληρο τόν πλανήτη. Σ᾽Αὐτήν νά καταφεύγουμε μέ πίστη πάντοτε, ἰδιαιτέρως σήμερα, διότι «πάντα δύναται, ὡς δυ¬νατόν ἐν ἰσχύει τόν Χριστόν κυήσασα» ἡ θεομακά¬ριστος.

*****

Ἀλλά καί προσωπικά ὅσοι πιστοί τήν ἐπικα¬λοῦνται, βλέπουν χειροπιαστή τή θαυμαστή προστασία της. Ὁ ἅγιος Νεκτάριος γνωρίζουμε πόσο πονεμένος ἦταν! Συκοφαντήθηκε, πολεμήθηκε καί διώχθηκε χωρίς ὁ ἴδιος νά φταίει σέ τίποτε. Ἀλλά ἀπευθυνόταν στήν Παναγία, ὅπως ἀπευθύνεται τό μικρό παιδί στή μητέρα του καί τῆς ἔλεγε: «Σᾶς εὐχαριστῶ, Κυρία Θεοτόκε, θερμῶς σᾶς εὐχαριστῶ». Ἄλλοτε πάλι τῆς ἔλεγε: «Ἀνυμνῶν μεγαλύ¬νω σε, Ἄχραντε, τήν τό γένος ἡμῶν μεγαλύνα¬σαν». Καί ἄλλοτε ἔψαλλε: «Ἁγνή Παρθένε Δέσποινα, Ἄχραντε Θεοτόκε…».

Ἔτσι κι ἐμεῖς νά βρίσκουμε τά καλύτερα λόγια, ὅταν ἀπευθυνόμαστε στήν Παναγία Μητέρα μας. Νά συνομιλοῦμε μαζί της, ὅπως συνομιλοῦμε μέ τή μητέρα μας.Νά ψάλλουμε πρός τιμήν της ὕμνους καί μεγαλυνάρια, διάφορα τροπάρια, εἴτε ἀπό τόν Ἀκάθιστο Ὕμνο εἴτε ἀπό τήν Παράκληση. Νά ψάλλουμε τό «Ἄξιόν ἐστι» ἤ τό «Θεοτόκε Παρθένε» ἤ ὁποιοδήποτε ἄλλο τροπάριο γνωρίζουμε ἀπέξω.

****

«Ἀνοίξω τό στόμα μου, καί πληρωθήσεται Πνεύματος»

Ἀδελφοί μου, εἶναι ὡραῖο πράγμα νά εἴμαστε εὐγνώμονες στόν Κύριο καί Θεό μας καί στήν παναγία Μητέρα Του. Εἶναι θεάρεστο νά μάθουμε νά λέμε καί στίς χαρές καί στίς λύπες μας, καί γιά τά εὐχάριστα καί γιά τά δυσάρεστα: «Δόξα σοι ὁ Θεός». «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς». Νά δοξολογοῦμε τόν πανοικτίρμονα Κύριο καί Θεό μας ἀλλά καί «τήν ἀκηλίδωτον καί ὑπέραγνον μητέρα τοῦ Ἐμμανουήλ ψυχαῖς καθαραῖς καί ἀρρυ¬πώτοις χείλεσι», μέ καθαρές ψυχές καί μέ χωρίς ρύπο χείλη.

Ἱερός Καθεδρικός Ναός Ἁγ.Ἰωάννου, Λευκωσία

Παρασκευή 27.03.2020