Ομιλία Δημάρχου Στροβόλου κ. Ανδρέα Παπαχαραλάμπους στο Μνημόσυνο του Εθνομάρτυρα Κυπριανού στον ι.ν. Παναγίας Χρυσελεούσης
Πανηγυρικός Ημέρας – Ομιλία Δημάρχου Στροβόλου
κ. Ανδρέα Παπαχαραλάμπους
Μνημόσυνο Εθνομάρτυρα Κυπριανού
και άλλων κληρικών και προκρίτων
Εκκλησία Παναγιάς Χρυσελεούσας Στροβόλου
Κυριακή, 5 Ιουλίου 2020
Πανιερώτατε Μητροπολίτη Κιτίου
Σεβαστό Ιερατείο
Ελληνίδες και Έλληνες
Είναι τιμή για κάποιον να εκφωνεί επιμνημόσυνο λόγο, εδώ στον Ιερό Ναό Παναγιάς Χρυσελεούσης Στροβόλου, για τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό. Έναν Αρχιεπίσκοπο, που έγινε σύμβολο ηρωισμού και αντίστασης για όλο τον Ελληνισμό, που με το πνευματικό του ανάστημα, το πατριωτικό του φρόνημα και τη μαρτυρική του θυσία, ξυπνά συνειδήσεις και καλεί όλους εμάς σε εγρήγορση.
Γεννημένος στον Στρόβολο το 1756, εισήλθε από πολύ νεαρή ηλικία ως δόκιμος μοναχός στην Ιερά Μονή Μαχαιρά, φοιτώντας στο Ελληνικό Σχολείο της Μονής. Ως μοναχός, ο Κυπριανός, φρόντισε ιδιαίτερα τα της Μονής και τα του Στροβόλου, της γενέτειράς του.
Το 1783 μετέβη στη Μολδοβλαχία, όπου και χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Κατά τα 19 χρόνια της γόνιμης παιδευτικής και ιερατικής εμπειρίας του στη Μολδοβλαχία, φρόντισε για την ανώτερη μόρφωσή του, σπουδάζοντας θεολογία και φιλολογία στην Ελληνική Σχολή και προσπαθώντας παράλληλα να εξεύρει πόρους για τη Μονή του Μαχαιρά και για όλη την υπόδουλη πατρίδα του.
Επιστρέφοντας στην Κύπρο σε μια περίοδο χαλεπών καιρών για το νησί, αναλαμβάνει το 1810 Αρχιεπίσκοπος και αμέσως αρχίζει το ποιμαντορικό του έργο, γνωρίζοντας τις ανάγκες του λαού του. Πάνω από όλα ιεράρχης πνευματικός, που αγαπούσε την πατρίδα του και τα γράμματα, ανέπτυξε πλούσια θρησκευτική, εθνική και κοινωνική δράση. Έδωσε έμφαση και επένδυσε στην παιδεία, αναγνωρίζοντας την ύψιστη σημασία της στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, ελεύθερων ανθρώπων και αληθινών πατριωτών, που η αγάπη τους για την πατρίδα πηγάζει μέσα από τη Γνώση. Το 1812 ίδρυσε και χρηματοδότησε την Ελληνική Σχολή στη Λευκωσία, το νυν Παγκύπριο Γυμνάσιο και την Ελληνική Σχολή, αργότερα, στη Λεμεσό.
Αναδόμησε εκκλησίες, όπως την εκκλησία της Παναγιάς Χρυσελεούσας, τον ιστορικό ναό που βρισκόμαστε σήμερα εδώ και έκτισε εν κρυπτώ το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, με τους δύο αυτούς ναούς να αποτελούν πολύτιμη ιστορική κληρονομιά, που οφείλουμε να διαφυλάξουμε και να αναδείξουμε ως κόρην οφθαλμού. Ως κόρην οφθαλμού οφείλουμε να διαφυλάξουμε και όλες τις μαρτυρίες για τη ζωή, το έργο και τον Λόγο του Αρχιεπισκόπου.
Μια απο αυτές τις μαρτυρίες είναι αυτή του Άγγλου περιηγητή, John Carne, ο οποίος σε μια μόνο παράγραφο, τα λέει όλα:
«Τόνε ρωτήσανε μια μέρα γιατί, μπροστά στους κινδύνους που τον απειλούσανε δεν φρόντιζε να σωθεί φεύγοντας από το νησί. Όμως μας δήλωσε ότι ήταν αποφασισμένος να μείνει για να δώσει στον λαό του, ως το τέλος, όση προστασία μπορούσε και να χαθεί μαζί του.»
Κυρίες και κύριοι,
Είναι γνωστό από διάφορες ιστορικές πηγές ότι τις ημέρες των σφαγών οι Τούρκοι άσκησαν πίεση στους συλληφθέντες για να εξομόσουν, με αποτέλεσμα τριάντα έξι από αυτούς να αρνηθούν τελικά τη χριστιανική τους πίστη και να σώσουν τη ζωή τους. Αν ο Κυπριανός ακολουθούσε το παράδειγμά τους, τότε είναι αμφίβολο κατά πόσο θα εξακολουθούσε η Κύπρος να διατηρείται μέχρι σήμερα ελληνική και χριστιανική.
Αυτό ακριβώς επιδίωξαν οι Οθωμανοί και αν ο Αρχιεπίσκοπος και οι άλλοι θυσιασθέντες κληρικοί είχαν αποδεχτεί, τότε αυτό θα οδηγούσε σχεδόν με βεβαιότητα στον μαζικό εξισλαμισμό και τον σταδιακό εκτουρκισμό. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Χριστιανών της περιοχής του Οφ στον Πόντο, οι οποίοι τον 16ο αιώνα εξισλαμίστηκαν μαζικά, μετά που ο Επίσκοπος τους Αλέξανδρος ασπάστηκε το Ισλάμ.
Στις 9 Ιουλίου το 1821, ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός απαγχονίζεται και ακολούθησαν οι αποκεφαλισμοί των μητροπολιτών Πάφου Χρυσάνθου, Κιτίου Μελετίου, του Ηγούμενου Κύκκου Ιωσήφ και Κυρηνείας Λαυρεντίου, αλλά και δεκάδων άλλων κληρικών και λαϊκών (486), ο θάνατος των οποίων έντυσε στα μαύρα τον λαό μας.
H θυσία του Εθνομάρτυρα Κυπριανού, φανερώνει τη διαχρονικότητα της Ρωμιοσύνης, τη δύναμη ψυχής ενός μικρού λαού, την επιμονή του να επιβιώσει παρά τις δύσκολες ιστορικές συγκυρίες. Αυτό ακριβώς αποτυπώνεται και στο κορυφαίο έργο του Βασίλη Μιχαηλίδη που εκφράζει αυτή τη ριζωμένη πεποίθηση στον ελληνισμό, την επιμονή του να επιβιώνει.
Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζιαιρη του κόσμου,
κανένας δεν εβρέθηκεν για να την ι-ξηλείψη,
κανένας, γιατί σιέπει την που τα ‘ψη ο Θεός μου.
Η Ρωμιοσύνη εν να χαθή, όντας ο κόσμος λείψει!
Είναι αυτό που καταθέτει και ο Κώστας Μόντης στους στίχους:
«Χρόνια σκλαβκιές ατέλειωτες – τον πάτσον τζιαί τον κλώτσον τους. Εμείς τζιαμαί: Ελιές τζιαί τερατσιές πάνω στον ρότσον τους!»
Οι απαγχονισμοί του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και οι εκτελέσεις που ακολούθησαν τον Ιούλιο του 1821 σκοπό είχαν να εκφοβίσουν του Κύπριους και να κάμψουν το αγωνιστικό πνεύμα. Ακριβώς το αντίθετο πέτυχαν, αφού οι θυσίες τους φούντωσαν την εθνική περηφάνια των Κυπρίων και ξεσήκωσαν τον λαό μας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Μεγαλύτερη αναγνώριση του ήθους και του έργου του Αρχιεπισκόπου είναι η διατήρηση της μνήμης του αλώβητης στο χρόνο, μιας μνήμης που δημιουργεί ερεθίσματα για τις νέες γενιές, για αντίστοιχες συμπεριφορές και δράσεις.
Η ιστορική μνήμη ενισχύεται, όταν συνδυάζεται και με ευκαιρίες και προκλήσεις του παρόντος. Αυτή είναι η πρόκληση στην οποία καλούμαστε να ανταποκριθούμε, ως Δήμος Στροβόλου, μαζί με την Εκκλησιαστική Επιτροπή Χρυσελεούσας.
Αυτός ακριβώς είναι και ο στόχος του Έργου για την ανάπλαση του παραδοσιακού πυρήνα του Στροβόλου: να αναδείξει την ιστορική και θρησκευτική παράδοση του Δήμου μας, μέσω μιας σύγχρονης προσέγγισης, δημιουργώντας μια πόλη με πιο ανθρωποκεντρικό και βιώσιμο χαρακτήρα.
Σε αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνεται και η δημιουργία Μουσείου για τον Εθνομάρτυρα Κυπριανό, το οποίο θα στεγαστεί σε μέρος του κτηρίου το οποίο φιλοξενεί τα κατηχητικά του Ναού της Χρυσελεούσας. Ο χώρος αυτός θα ανακαινιστεί και θα διαμορφωθεί κατάλληλα, προκειμένου να εκτεθούν τα Ιερά Σκεύη, τα προσωπικά αντικείμενα, καθώς και εικόνες και έργα τέχνης που αφορούν τον βίο και το έργο του Αρχιεπισκόπου.
Σημαδιακό είναι και το γεγονός ότι η πρώτη φάση ανάπλασης του ιστορικού πυρήνα θα ξεκινήσει και θα ολοκληρωθεί εντός του 2021, 200 χρόνια από τη θυσία του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.
Κυρίες και κύριοι,
Ως Ελληνισμός βιώνουμε και πάλι δύσκολες μέρες και χρειαζόμαστε ξεκάθαρο όραμα. Δυστυχώς, η θρασύτατη επεκτατική πολιτική της Τουρκίας εντείνεται ακόμη περισσότερο: με την παράνομη εισβολή των τουρκικών γεωτρύπανων στις θάλασσές μας, αρνούμενη να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας. Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ όλη η ανθρωπότητα παρακολουθεί με οργή την προσπάθεια της Τουρκίας για μετατροπή της Αγίας Σοφίας, αυτού του σημείου αναφοράς του Χριστιανικού πολιτισμού ολόκληρης της Οικουμένης, απο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Ουνέσκο σε Ισλαμικό τέμενος.
Χρειάζεται εμείς οι Έλληνες της Κύπρου, να θυμηθούμε ξανά και να κατανοήσουμε ποιοί είμαστε και από πού ερχόμαστε. Χρειάζεται να οικοδομήσουμε ένα μέλλον που θα δικαιώνει τους ανθρώπους που πρόσφεραν σε όλους τους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες αυτού του τόπου. Δεν πρέπει φοβόμαστε να υπερασπιστούμε την ταυτότητα και τις αξίες μας, ως Έλληνες, όπως δεν φοβήθηκε ο Αρχιεπίσκοπός μας.
Θέλουμε τα παιδιά μας να αντλήσουν ισχυρά θετικά πρότυπα απο την ιστορία μας, θέλουμε τα παιδιά μας να μάθουν να αγαπούν τον τόπο, την παράδοσή τους, την πατρίδα, την ελευθερία.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η θυσία, τα μηνύματα του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού δεν συνάδουν με την παρούσα κατάσταση που βιώνει ο τόπος μας. Αν θέλουμε να αναπαυθεί η ψυχή, αν επιθυμούμε να είμαστε άξιοι απόγονοί του, οφείλουμε στα δικά μας παιδιά και στις μελλοντικές γενιές να κληροδοτήσουμε μια Κύπρο όπως αυτός την ονειρεύτηκε, μια Κύπρο απαλλαγμένη απο τον Τουρκικό ζυγό.
Ας ξαναβρούμε τη χαμένη μας υπερηφάνεια. Ας παραδειγματιστούμε από τον συμβολισμό της θυσίας του Εθνομάρτυρος και ας μην υποκύψουμε στους εκβιασμούς των δήθεν τελευταίων ευκαιριών.
Μαζί με την Ελλάδα, χέρι-χέρι, ας χαράξουμε την εθνική μας στρατηγική που θα μας επιτρέψει να ελπίζουμε ξανά. Να ελπίζουμε ότι θα τελειώσει η ομηρία της σκλαβωμένης μας πατρίδας.
Eλληνίδες, Έλληνες,
Ο απαγχονισμός του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού στις 9 Ιουλίου 1821 στην πλατεία του, κατεχόμενου σήμερα, Σεραγίου του χάρισε το φωτοστέφανο του μάρτυρα της πίστης και της πατρίδας.
Tην ψυχή των μαρτύρων μας μόνον ο Kύριος μπορεί να την αναπαύσει. Eμείς όμως μπορούμε, λέγοντας αιωνία η μνήμη τους, να πράξουμε ό,τι πρέπει για να κρατήσουμε ζωντανά τα διδάγματα της θυσίας τους.
Κλείνω, λοιπόν, με τους στοίχους της ποιήτριας μας, Ελένης Σιούφτα:
«ΣTAΘOY ΞANA , TZI EΛA ΔAME,
OMΠPOΣ MAΣ NA ΣE ΔOYMEN,
ΣTAΘOY TZIAMAI ΣTH ΣYKAMIAN
ΣYΓNΩMHN NA ΣOY ΠOYMEN
ΣTAΘOY ΞANA, MIΛA ΞANA
ME TOY ΓPAIKOY TON TPOΠON
ΣTAΘOY ME TH ΣYPTOΘHΛIAN
ΣTOY ΣEPAΓIOY TON TOΠON
Στάθου ξανά μ’ούλλον το φώς
Το θαύμα πέρκει γίνει
Στην Οικουμένη να σταθεί
Μαζίν Τζι η Ρωμιοσύνη»
Ας σταθούμε λοιπόν αντάξιοι της θυσίας του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και ας ακούγονται αυτα ακριβώς τα λόγια την ώρα που θα πούμε AIΩNIA AΣ EINAI Η ΜΝΗΜΗ του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και όλων των ηρωικά θυσιασθέντων προγόνων μας.
