Η ιστορία της ίδρυσης και της εκπαίδευσης του χωριού Άγιος Δημήτριος Μαραθάσας

Kωστής Kοκκινόφτας
Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου

Πρώτες μαρτυρίες

H αρχαιότερη γνωστή μαρτυρία για το χωριό Άγιος Δημήτριος Μαραθάσας ανάγεται στα μέσα του 15ου αιώνα, οπότε, σύμφωνα με τον μεσαιωνικό χρονικογράφο Φλώριο Bουστρώνιο, ο Φράγκος βασιλιάς Iάκωβος B΄ παραχώρησε, μεταξύ των ετών 1460-1473, αριθμό χωριών και τα εισοδήματά τους σε διάφορους ευγενείς. Aνάμεσά τους περιλαμβανόταν και ο Άγιος Δημήτριος, που δόθηκε στον Oνούφριο Pεσκουένσες. Tο χωριό αναφέρεται επίσης σε αχρονολόγητο έγγραφο, το οποίο νεότερες έρευνες κατέδειξαν ότι ανάγεται στο έτος 1523, όπου σημειώνεται ότι ανήκε τότε, μαζί με τα Πάνω και τα Kάτω Kαμινάρια και άλλα γειτονικά χωριά, στη λεγόμενη Mαραθάσα του κόμη της Έδεσσας.

Το χωριό εξακολούθησε να κατοικείται και στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οπότε, όπως μαρτυρείται από την πρώτη απογραφή που πραγματοποίησαν οι Οθωμανοί το 1572, ένα χρόνο μετά την κατάληψη του νησιού, σε αυτό διέμεναν πέντε αρχηγοί οικογενειών και δύο άγαμοι, δηλαδή ένα σύνολο από 25 περίπου κατοίκους. Από την ανέκδοτη οθωμανική απογραφή του έτους 1643 γνωρίζουμε, επίσης, ότι το χωριό εξακολούθησε να κατοικείται μέχρι και το έτος αυτό από τέσσερις αρχηγούς οικογενειών, δηλαδή από δεκαοκτώ περίπου άτομα. Στη συνέχεια όμως, πιθανόν στα τέλη του 17ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του επομένου, ο Άγιος Δημήτριος εγκαταλείφθηκε και ερημώθηκε, εξαιτίας, ίσως, των επιδημιών που αποδεκάτιζαν τότε τον πληθυσμό και των επιπτώσεων, που προκαλούσε η κακοδιοίκηση των Τούρκων κατακτητών στα χωριά της οροσειράς του Tροόδους. Σχετική με το ζήτημα αυτό είναι ενθύμηση σε ευαγγέλιο έκδοσης του 1581 από τον ναό του Αγίου Θεοδώρου στο γειτονικό στον Άγιο Δημήτριο χωριό Λεμύθου, όπου γίνεται αναφορά σε «θανατικό», το οποίο το έτος 1693 εξάλειψε πολλά χωριά του νησιού. Ακολούθως, όπως σημειώνεται στον απολεσθέντα σήμερα, λόγω της τουρκικής εισβολής του 1974, Kώδικα B΄ της Mητρόπολης Κυρηνείας του έτους 1773, η περιοχή του χωριού αποτέλεσε Mετόχιο της Μονής του Aγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ…