Ιστορική επέτειος: 150 χρόνια Ι.Ν. Παναγίας Φανερωμένης Λευκωσίας

Φωτογραφική έκθεση με θέμα “Παναγίες της Κύπρου”. Εγκαίνια από τον Αρχιεπίσκοπο Γεώργιο και χαιρετισμός από εκπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. 

Αρχίζουν την Παρασκευή (24 Μαρτίου 2023), παραμονή της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, οι επετειακές εκδηλώσεις  για την συμπλήρωση 150 χρόνων  από την ανέγερση του Ιερού Ναού Παναγίας Φανερωμένης Λευκωσίας στη σημερινή του μορφή.

Η πρώτη εκδήλωση είναι φωτογραφική έκθεση των Χριστόδουλου Χατζηχριστοδούλου και Στέλιου Στυλιανού, με θέμα: “Παναγίες της Κύπρου”, της οποίας τα εγκαίνια θα τελέσει  ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου , Γεώργιος, την Παρασκευή 24 Μαρτίου 2023, στις 7:00 μ.μ.,  στο ιστορικό κτίριο του Παρθεναγωγείου Φανερωμένης.

Θα προηγηθούν, στις 5 το απόγευμα ,  ο Μέγας  Εσπερινός και οι  Χαιρετισμοί της Παναγίας,  χοροστατούντος  του Αρχιεπισκόπου  Γεωργίου. 

Η έκθεση θα είναι ανοικτή  μέχρι τις 8 Απριλίου 2023 μεταξύ τω ν ωρών 9:30 π.μ. – 13:00 και 15:30 – 18:30 (κλειστή κάθε Δευτέρα). 

Η έκθεση παρουσιάστηκε αρχικά τον Αύγουστο του 2022 στην Κωνσταντινούπολη, στον Ιερό Ναό Παναγίας Κουμαριωτίσσης στο Νεοχώριον Κωνσταντινουπόλεως και συνδιοργανώθηκε από τον Ιερό Ναό Παναγίας Φανερωμένης Λευκωσίας και τον Ιερό Ναό Παναγίας Κουμαριωτίσσης. Τα εγκαίνια της τέλεσε  ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

Στα εγκαίνια της έκθεσης στην Λευκωσία  χαιρετισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη θα μεταφέρει ο Επίσκοπος Ευδοκιάδος , Αμβρόσιος, και θα παραστούν από την Κωνσταντινούπολη ο Άρχων Μέγας Χαρτοφύλαξ της ΜτΧΕ, Λάκης Βίγκας, και οι κύριοι Νίκος Καλαμάρης και Μιχάλης Χανούτογλου , πρόεδρος και γραμματέας αντίστοιχα της Εφοροεπιτροπής του Ι. Ν. Παναγίας Κουμαριωτίσσης Νεοχωρίου Κωνσταντινουπόλεως. 

Στην έκθεση περιλαμβάνονται αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες μνημείων, τοιχογραφιών και εικόνων της Παναγίας από ολόκληρη την Κύπρο, που χρονολογούνται από την παλαιοχριστιανική περίοδο έως και τον 20ό αιώνα. Οι φωτογραφίες προέρχονται από αρχεία Ιερών Μητροπόλεων, Επισκοπών, Μονών, Ναών και ιδιωτών. 

Η τιμή της Υπεραγίας Θεοτόκου αναπτύχθηκε στην Κύπρο ήδη από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια και ως τέτοια παραμένει ζωντανή μέχρι τις μέρες μας. Σε αυτή συνέτεινε η θέση της νήσου, μεταξύ των μεγάλων πνευματικών κέντρων (Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια, Ιεροσόλυμα και Αντιόχεια), όπου αναπτύχθηκε η τιμή της Θεοτόκου. Η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος (Έφεσος 431) καθιέρωσε τη δογματική χρήση του όρου Θεοτόκος στην Χριστολογία και στην τιμή της Παρθένου Μαρίας. Η Σύνοδος αυτή προσέδωσε το αυτοκέφαλο στην αποστολική Εκκλησία της Κύπρου.

Πλείστες εικόνες της Υπεραγίας Θεοτόκου, ιερά σεβάσματα της Κύπρου, έφτασαν στην Κύπρο  προερχόμενες, είτε από τη Βασιλεύουσα, όπως λ.χ. του Μαχαιρά, του Κύκκου, είτε από τη Μ. Ασία, όπως λ.χ. της Χρυσορρογιάτισσας από την Ισαυρία, της Χρυσαλινιώτισσας από την Αττάλεια. Άλλες ζωγραφίστηκαν από πρόσφυγες Κωνσταντινουπολίτες, που κατέφυγαν στη Κύπρο μετά την Άλωση, όπως η Πανάχραντος και η Παντάνασσα στη Βάσα ή μεταφέρθηκαν από πρόσφυγες μετά την καταστροφή του 1922, όπως η Παναγία Οδηγήτρια στον ναό της Χρυσαλινιώτισσας. Ήταν τότε που ο ναός της Φανερωμένης περιέθαλψε, στήριξε και βοήθησε αρκετούς πρόσφυγες,  που έφτασαν στη Λευκωσία.

Τιμής ένεκεν στην έκθεση της Λευκωσίας θα παρουσιαστούν  φωτογραφίες του ναού και της  θαυματουργού εικόνας της Παναγίας Κουμαριωτίσσης Νεοχωρίου και από Θεία Λειτουργία (Μάϊος 2022), χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στα ερείπια του Ι.Ν. Παναγίας Παναγίας Παραμυθίας (Βλαχ Σαράι),  κοντά στο Φανάρι, ο οποίος κάηκε στις  αρχές της δεκαετίας του 1970 και τώρα πρόκειται να αναστηλωθεί.

Η Παναγία Παραμυθία από το 1587 και για ένα μικρό χρονικό διάστημα λειτούργησε ως Πατριαρχικός Ναός και σε αυτόν έγινε η επικύρωση (1589) της πατριαρχικής τιμής του Πατριαρχείου Μόσχας.

Το Σάββατο, εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου,  στην Θεία Λειτουργία στον   πανηγυρίζοντα  ναό της Παναγίας Φανερωμένης θα προεξάρχει ο Αρχιεπίσκοπος Γεώργιος, συλλειτουργούντος του Επισκόπου Ευδοκιάδος , Αμβροσίου. Ο ναός της Παναγίας Φανερωμένης πανηγυρίζει  και την 28η Οκτωβρίου, εορτή της Αγίας Σκέπης.

Η ιστορία του Ναού της Φανερωμένης

Ο Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας και από το 1974 σε μικρή απόσταση από την “νεκρή ζώνη”. Στον χώρο του σημερινού ναού στα βυζαντινά χρόνια υπήρχε ένα ορθόδοξο γυναικείο μοναστήρι , το οποίο διαλύθηκε μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1570  και ο ναός του μετατράπηκε σε ενοριακό. Η παράδοση αναφέρει ότι οι Τούρκοι επιχείρησαν να μετατρέψουν το ναό σε τζαμί. Εγκατέλειψαν όμως την προσπάθειά τους, γιατί οι ιμάμηδες,  που τοποθετούνταν, πέθαιναν σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ανάληψη των καθηκόντων τους. Μια δεύτερη προσπάθεια μετατροπής του ναού σε τζαμί επιχειρήθηκε από τον Τούρκο Διοικητή της Κύπρου Κουτσιούκ Μεχμέτ Πασά το 1821, την οποία εμπόδισε με θαυματουργή επέμβαση η Παναγία.

Ο λόγιος Αρχιμανδρίτης Κυπριανός, ο οποίος έζησε τον 18ο αιώνα, περιλαμβάνει τη Φανερωμένη ανάμεσα στις εννέα ορθόδοξες εκκλησίες της Λευκωσίας και την θεωρεί αρχαία και πολύ παλιά.

Το 1872/3, με την αύξηση του πληθυσμού κρίθηκε αναγκαίο να οικοδομηθεί μεγαλύτερος ναός, οπότε κατεδαφίστηκε ο παλαιότερος και οικοδομήθηκε ο σημερινός στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης σταυροθολιακής βασιλικής με τρούλο και φανότρουλλο.

Οι λίγες τοιχογραφίες,  που κοσμούν το Ναό είναι εξαίρετης ζωγραφικής τέχνης του Κύπριου ζωγράφου Ιωάννη Κισσόνεργη και χρονολογούνται από το 1929. Στον τρούλλο απεικονίζονται στο κέντρο ο Θεός Πατήρ Παντοκράτωρ, στον κύλινδρο του τρούλλου προφήτες και στα τρίγωνα του τρούλλου οι τέσσερεις Ευαγγελιστές. Στην κόγχη του ιερού Βήματος είναι ζωγραφισμένη η Παναγία Πλατυτέρα των Ουρανών στον τύπο της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας.

Το τέμπλο  είναι ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο. Έχει παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη και χρονολογείται στον 18° – 19° αιώνα. Οι εικόνες, που βρίσκονται τοποθετημένες στο εικονοστάσιο χρονολογούνται από το 16° αιώνα μέχρι τον 20° αιώνα. Οι περισσότερες εικόνες είναι καλυμμένες με αργυρές επενδύσεις, έργα του χρυσοχού Πολύβιου Κόλοκου.

Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης χρονολογείται στον 14ο αιώνα, ζωγραφισμένη στον εικονογραφικό τύπο της Οδηγήτριας, φυλάσσεται μέσα στο Ιερό Βήμα. Ως προσκυνηματική, στο εικονοστάσιο, υπάρχει άλλη εικόνα, πιστό αντίγραφο, που έγινε το 1924 από το ζωγράφο Α. Διαμαντή. Η εικόνα αυτή  (κάτω) είναι καλυμμένη με αργυρεπίχρυσο κάλυμμα.

*Η Εκκλησιαστική Επιτροπή και οι ιερείς του Ναού Παναγίας Φανερωμένης, εκτός από την έκθεση “Παναγίες της Κύπρου”, προγραμματίζουν σειρά  και άλλων εθνικοθρησκευτικών εορταστικών εκδηλώσεων, οι οποίες θα ανακοινωθούν προσεχώς.

Πηγή: ageliaforos.com