Ἡ πνευματική ρύθμιση

Ἐπισκόπου Καρπασίας

κ. Χριστοφόρου

Οἱ ἄνθρωποι μεταξύ τους εὔχονται εὐκαίρως ἀκαίρως γιά μιά καλή, εὐτυχισμένη, εἰρηνική καί πολύχρονη ζωή. Μέ τίς εὐχές αὐτές θέλουν νά ἐκφράσουν τήν ἐνδόμυχη ἐπιθυμία τους γιά μιά καλύτερη καί εὐτυχισμένη ζωή πάνω στήν γῆ. Μιά ζωή ἀπαλλαγμένη ἀπό τόν πόνο, τήν θλίψη, τό ἄγχος καί ὁτιδήποτε ἄλλο προκαλεῖ στόν σύγχρονο ἄνθρωπο δυστυχία.

Ἡ καλύτερη ζωή καί ἡ εὐτυχία, ἄραγε, μπορεῖ νά ἐξασφαλισθεῖ διά τῶν εὐχῶν ἤ διά τῶν διακαῶν πόθων καί ἐπιθυμιῶν τοῦ ἀνθρώπου γιά μιά τέτοια ζωή;

Πιστεύουμε, ὅτι ἡ εὐτυχία καί ἡ καλύτερη ζωή μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ μόνο μέ τήν ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ χορηγός τῆς ζωῆς καί παντός ἀγαθοῦ.

Ἄς δοῦμε, ὅμως, πῶς ἐπιτυγχάνεται αὐτή ἡ ἕνωση.

Ὁ Θεάνθρωπος Χριστός ἀπεκάλεσε τούς μαθητές Του «φῶς τοῦ κόσμου». Ὁ χαρακτηρισμός αὐτός δηλώνει ὅτι οἱ μαθητές εἶναι τό «φῶς τοῦ κόσμου» ὄχι ἁπλῶς γιατί ἔχουν μερικά ἐξωτερικά καλά ἔργα, ἀλλά γιατί εἶναι κατοικητήρια τῆς Ἁγίας Τριάδος, γιατί ἔχουν αἰσθητά στήν καρδιά τους τήν χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Αὐτό ὀφείλεται στό ὅτι βρίσκονται ρυθμισμένοι μέ τόν Θεό. Πολλοί, ἑρμηνεύοντας τόν λόγο τοῦ Κυρίου πρός τούς μαθητές του ὅτι εἶναι «τό φῶς τοῦ κόσμου» ἐννοοῦν ὅτι «φῶς τοῦ κόσμου» εἶναι οἱ «καλοί» Χριστιανοί, πού κάνουν καλά ἔργα. Αὐτό εἶναι λάθος καί ἐπικίνδυνο. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἑρμηνεύουν ὅτι «φῶς τοῦ κόσμου» εἶναι οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν ρυθμίσει τόν νοῦ τους καί τήν καρδία τους μέ τόν Θεό.

Τό μεγαλύτερο πρόβλημα πού ἀπασχολεῖ τόν ἄνθρωπο σήμερα εἶναι τό θέμα τῆς ρύθμισης. Πρέπει νά ρυθμισθεῖ σωστά, ὥστε νά ἐνεργεῖ καί νά ζεῖ φυσιολογικά.  Ὅπως ἕνα μηχάνημα ρυθμίζεται καλά καί στήν συνέχεια λειτουργεῖ κανονικά, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη εἰδικῆς πνευματικῆς ρύθμισης. Πρέπει νά ἀποκτήσει πνευματική ὑγεία, ὥστε νά ἀντιδρᾶ φυσιολογικά σέ ὅλα τά ἐμφανιζόμενα προβλήματα τῆς ζωῆς του.

Στήν ἀκολουθία τῆς θείας Εὐχαριστίας μετά τήν θεία Μετάληψη, ὑπάρχει ἡ ἑξῆς φράση προσευχή πρός τόν Χριστό. «Ἅγνιζε καί κάθαρε καί ρύθμιζέ με». Παρακαλοῦμε τόν Θεόν νά μᾶς ἁγνίζει, νά μᾶς καθαρίζει καί νά μᾶς ρυθμίζει.

Ὑπάρχει, λοιπόν, μεγάλη ἀνάγκη ρύθμισης, διότι μέ τήν πτώση, μέ τήν διάπραξη τῆς ἁμαρτίας καί τόν ἐγκλωβισμό στά πάθη ἔχουμε ἀπορρυθμισθεῖ. Ἀντί νά ἔχουμε κέντρο τῆς ζωῆς μας τόν Θεό καί νά τήν ρυθμίζουμε μέ βάση τόν νόμο τοῦ Εὐαγγελίου Του, τήν ρυθμίζουμε μέ βάση τήν δική μας λογική καί τίς δικές μας κακές καί πονηρές ἐπιθυμίες. Κέντρο τῆς ζωῆς μας ἔγινε ὁ ἄνθρωπος καί ὄχι ὁ Θεάνθρωπος καί ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ· ἡ ἐνέργεια τῶν παθῶν καί ὄχι ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἔτσι, γενικῶς ἔχουμε ἀπορρυθμισθεῖ.

Ἄς δοῦμε, ὅμως, ποῦ ὀφείλεται ἡ ἀπορρύθμιση καί πῶς θά ἐπιτύχουμε τήν ἐκ νέου ρύθμισή μας;

Ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης σέ ἕνα τροπάριο τοῦ Μεγάλου Κανόνος ἀναφέρει: «ὁ νοῦς τετραυμάτισται, τό σῶμα μεμαλάκισται, νοσεῖ τό πνεῦμα». Ὁ νοῦς, λοιπόν, τοῦ ἀνθρώπου ἐτραυματίσθη καί νοσεῖ. Αὐτό σημαίνει ὅτι μέ τήν διάπραξη τῆς ἁμαρτίας καί τήν ζωή μακράν τοῦ Θεοῦ, ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου χάνει τήν ἀναφορά, τήν στροφή πρός τόν Θεό καί στρέφεται πρός ἄλλες κατευθύνσεις. Ἔτσι ἀποδυναμώνεται καί ἐάν συνεχίσει νά ζεῖ χωρίς τόν Θεό, νεκρώνεται. Σέ αὐτήν τήν περίπτωση ὅλα λειτουργοῦν ἀντικανονικά. Ὁ κόσμος διερωτᾶται σήμερα: «Ποῦ ὀφείλονται τό ἄγχος, τό στρές, τά οἰκογενειακά, πολιτικά, κοινωνικά καί ψυχολογικά προβλήματα;» Ἡ ἀπάντηση εἶναι μία. Ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀπορρυθμιστεῖ καί ἔχασε τήν ἐπικοινωνία του μέ τόν Δημιουργό καί συντηρητή του.

Πῶς θά ξεφύγουμε ἀπ᾿ αὐτήν τήν καταστροφική κατάσταση; Ὅλη ἡ προσπάθειά μας θά πρέπει νά ἐπικεντρωθεῖ στό νά ρυθμίσουμε τόν νοῦ μας, νά τόν ἐλευθερώσουμε ἀπό τήν τυραννία τοῦ κόσμου, τῆς ἁμαρτίας, τῆς λογικῆς καί τῶν παθῶν καί νά τόν στρέψουμε πρός τόν Θεό. Αὐτό δέν εἶναι εὔκολη ὑπόθεση οὔτε ἐπιτυγχάνεται μέ αὐτόματες διαδικασίες. Σ᾿ αὐτό συντελεῖ ὅλη ἡ μυστηριακή καί ἀσκητική ζωή τῆς Ἐκκλησίας: Μετάνοια, νηστεία, προσευχή, θεία Κοινωνία.

Οἱ τρεῖς λέξεις, πού ἀναφέρονται στήν εὐχή τῆς θείας Εὐχαριστίας πού ἀναφέραμε προηγουμένως, εἶναι χαρακτηριστικές: Ἅγνιζε: ἁγνότητα τῶν λογισμῶν καί τῆς καρδιᾶς. Κάθαρε: Ἡ ἐσωτερική καθαρότητα ἀπό τά πάθη καί τήν φθοροποιό ἁμαρτία. Ρύθμιζε: Ἡ πλήρης ἐναρμόνιση τῆς ζωῆς μας μέ τόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ἐάν ἔχουμε αὐτά, τότε ἡ θεία χάρη θά ἔρθει νά κατοικήσει μέσα μας, νά μᾶς ἁγνίσει, νά μᾶς καθαρίσει καί νά μᾶς ρυθμίσει, μέ ἄλλα λόγια νά μᾶς κάνει πραγματικά «τό φῶς τοῦ κόσμου».

Μέ αὐτό θέλω νά πῶ ὅτι δέν ἀρκοῦν μόνο κάποιες ἐξωτερικές τυπικές χριστιανικές πράξεις γιά νά εἶναι κανείς ρυθμισμένος μέ τόν Θεό. Γιά παράδειγμα, δέν εἶναι ἀρκετό νά ἐκκλησιάζομαι, νά κάνω ἑορτές ἐπί τῇ μνήμῃ κάποιων Ἁγίων, νά ἀφιερώνω τάματα καί νά δίδω ἐλεημοσύνη. Ὁ Κύριος μᾶς λέει ὅτι ἐάν πηγαίνεις νά προσφέρεις τό δῶρον σου στό θυσιαστήριο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή στόν ναό, καί ἐνθυμηθεῖς ὅτι ἔχεις κάτι κατά τοῦ ἀδελφοῦ σου ἤ ὁ ἀδελφός σου ἔχει κάτι ἐναντίον σου, τότε ἄφησε τό δῶρον σου ἐκεῖ, πήγαινε νά συμφιλιωθεῖς μαζί του καί «τότε ἐλθέ», ἔλα, νά τό προσφέρεις.

Σχολιάζοντας οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας τά λόγια αὐτά τοῦ Κυρίου, σημειώνουν ὅτι ὁ Κύριος προτιμᾶ καί θέλει τήν ἀγάπη, τήν ἐσωτερική γαλήνη, τήν συνδιαλλαγή μέ τούς ἀδελφούς μας καί ὄχι τά δῶρα μας. Αὐτά ἔχουν ἀξία μόνον ἐάν ἔχουμε ἐσωτερική καθαρότητα. Εἶναι σημαντικό νά ποῦμε ὅτι λέγει ὁ Κύριος «τότε ἐλθέ», ἀφοῦ συνδιαλλαγεῖς μετά τοῦ ἀδελφοῦ σου, δέν λέγει ἔλα καί πάλιν, πού σημαίνει ὅτι τήν πρώτη φορά, πού δέν ὑπῆρχε ἡ ἐσωτερική καθαρότητα, ἦταν σάν νά μήν εἶχε πάει καθόλου στόν Ναό νά προσφέρει τό δῶρο του.

Ἐπίσης, οἱ Ἅγιοι μᾶς λένε ὅτι ὑπάρχει καί νηστεία δαιμονική. Δηλαδή, ἡ νηστεία κάποιου μπορεῖ νά εἶναι δαιμονική καί ὄχι κατά Θεό καί ἐξηγοῦν: οἱ δαίμονες ὄχι ἁπλῶς νηστεύουν, ἀλλά μένουν ἐντελῶς ἄσιτοι. Μέσα τους, ὅμως,  εἶναι γεμᾶτοι φθόνο, κακούς καί πονηρούς λογισμούς, μῖσος, κακία, ὑπερηφάνεια καί ὅ,τι ἄλλο κακό μπορεῖ νά φαντασθεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου. Καί ἐμεῖς ὅταν νηστεύουμε τίς τροφές καί ἀπό τήν ἄλλη κατακρίνουμε, φθονοῦμε, δέν συγχωροῦμε τούς ἄλλους, κυριευόμαστε ἀπό ἐπιθυμίες αἰσχρές καί γενικά κυριαρχοῦν μέσα μας τά πάθη, τότε ἡ νηστεία μας εἶναι δαιμονική, ὁμοιάζει, δηλαδή, μέ αὐτήν πού κάνουν οἱ δαίμονες καί οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν καμιά ἀπολύτως ὠφέλεια, δέν σώζονται.

Θά ἤθελα, κλείνοντας, νά ἀναφερθῶ γιά λίγο στό θέμα τῆς σύγχρονης οἰκογένειας. Πολλοί ἔγγαμοι διατείνονται ὅτι δέν εἶναι δυνατόν κάποιος ὡς οἰκογενειάρχης νά ζήσει Χριστιανική ζωή. Αὐτό, ἐκτός τοῦ ὅτι εἶναι βλασφημία πρός τόν Θεό, συνιστᾶ καί μεγάλη ἄγνοια. Τό μεγάλο πρόβλημα ξεκινᾶ ἀπό τό ὅτι ἀρχίζουν οἱ νέοι τήν ἔγγαμη ζωή χωρίς νά ἀποκτήσουν τήν πνευματική ρύθμιση μέ τόν Θεό, χωρίς τόν προσανατολισμό τοῦ νοῦ καί γενικά τῆς ζωῆς τους πρός τόν Θεό, χωρίς γερά καί σταθερά θεμέλια. Ἀκόμη γίνεται λόγος ὅτι οἱ γονεῖς πρέπει νά ἀποκτήσουν γνώσεις παιδαγωγικές, ψυχολογικές κ.τ.λ. γιά νά παιδαγωγήσουν σωστά τά παιδιά τους.  Ὅμως, αὐτό δέν ἀρκεῖ. Διότι ὑπάρχουν γονεῖς πού ἔχουν πολλές ἀνθρώπινες γνώσεις καί, ὅμως, δέν μποροῦν νά προσφέρουν λύσεις στά ὑπαρξιακά προβλήματα τῶν παιδιῶν τους. Αὐτό ὀφείλεται στό ὅτι ἡ ὅλη οἰκογενειακή ζωή δέν βρίσκεται ρυθμισμένη μέ τόν Θεό.

Ὁ νοῦς εἶναι αἰχμαλωτισμένος ἀπό τά ἐξωτερικά προβλήματα, νά τό ποῦμε καί αὐτό: εἶναι αἰχμαλωτισμένος πάνω στά παιδιά. Μέρα-νύκτα ὁ νοῦς τῶν γονέων εἶναι ἀπασχολημένος μέ τά παιδιά, δηλαδή τίς ἐξωτερικές-κοσμικές ἀνάγκες τῶν παιδιῶν καί ὄχι μέ τόν Θεό. Γιά τούς πολλούς γονεῖς τό μεγαλύτερο πρόβλημα δέν εἶναι ὁ Θεός καί ἡ σωτηρία τους, ἀλλά τά παιδιά ὡς ἄτομα. Μέ αὐτό δέν θέλω νά πῶ ὅτι πρέπει νά ἐγκαταλείψουμε τήν φροντίδα γιά τά παιδιά. Ἀλλά πρέπει νά κατανοήσουμε ὅτι ἔχουμε ὑποχρέωση, σύμφωνα μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, νά τά ἀναθρέψουμε «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου».

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, γιά νά γίνουμε τό «φῶς τοῦ κόσμου», νά ἀποκτήσουμε πνευματική ρύθμιση. Αὐτό μπορεῖ νά γίνει μέ τήν προσευχή καί τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Γιά νά τό πετύχουμε, ὅμως, χρειάζεται πάνω ἀπό ὅλα ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό ἄς προσευχόμαστε καθημερινά μαζί μέ τήν ἁγία μας Ἐκκλησία πρός τόν Θεό: «Ἅγνιζε, καί κάθαρε, καί ρύθμιζέ με· κάλλυνε, συνέτιζε, καί φώτιζέ με».

*Τό κείμενο δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό “Παρέμβαση Εκκλησιαστική”, τεύχος 57 (Ιανουάριος – Απρίλιος 2024), σελ. 502-505.