Ἀποστολικό ἀνάγνωσμα Κυριακῆς τῶν Βαΐων

Διακόνου Μιχαήλ Νικολάου

Θεολόγου

(Φιλ. δ΄, 4-9)

«Ἀδελφοί, χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε, πάλιν ἐρῶ, χαίρετε. Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν, γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις, ὁ Κύριος ἐγγύς. Μηδὲν μεριμνᾶτε. ἀλλ’ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει, μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν, καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν, φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν, καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε, ἃ καὶ ἐμάθετε, καὶ παρελάβετε, καὶ ἠκούσατε, καὶ εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε, καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης, ἔσται μεθ’ ὑμῶν».

Ὁ Ἀποστόλος Παῦλος στό ἐν λόγῳ ἀποστολικό ἀνάγνωσμα, πού ἀκοῦμε τήν Κυριακή τῶν Βαΐων, ἀπευθύνει στούς Φιλιππησίους πρακτικές συστάσεις πού ἀναφέρονται σέ οὐσιώδεις πτυχές τῆς χριστιανικῆς ζωῆς καί ἡ ἐφαρμογή τους συνιστᾶ τήν πλέον ἐνδεδειγμένη προετοιμασία τῶν Χριστιανῶν γιά νά βιώσουμε τά μεγάλα καί ὑπερφυή γεγονότα τοῦ σταυρικοῦ Πάθους καί τῆς Ζωηφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου.

Ἀνάμεσα στίς ἄλλες προτροπές πού διατυπώνει ὁ Παῦλος ἀναφέρει καί τήν ἑξῆς: «τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις», δηλαδή ἡ ἐπιείκεια ἄς γίνει γνωστή σέ ὅλους τους ἀνθρώπους. Τί εἶναι ὅμως ἡ ἐπιείκεια τήν ὁποία ὁ μέγας Ἀπόστολος τονίζει; Ἀσφαλῶς πρόκειται γιά ἀρετή πού χαρακτηρίζει τή χριστιανική ζωή. Ἀποτελεῖ μία συγκεκριμένη στάση στίς διαπροσωπικές μας σχέσεις. Εἶναι ἡ συμπεριφορά ἐκείνη πού τήν χαρακτηρίζει ἡ ἠπιότητα καί ἡ μετριοπάθεια. Ὅταν οἱ ἄλλοι παραβαίνουν καθήκοντα ἤ ὑποχρεώσεις πού ἔχουν ἀπέναντί μας ἤ ὅταν πρόκειται νά διεκδικήσουμε τυχόν δικαιώματά μας. Ὁ ἐπιεικής ἄνθρωπος, πολλές φορές θυσιάζει ἤ παραιτεῖται ἀπό τήν ἱκανοποίηση τῶν δικαιωμάτων του. «Ἐπιεικές» κατά τόν Ζιγαβηνό εἶναι «τό ἀνεξίκακον, το πρᾶον» πού οἱ Χριστιανοί ὀφείλουμε νά δείχνουμε πρός ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς ἀνθρώπους, «μὴ τοῖς ἀδελφοῖς μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἀπίστοις καὶ πολεμίοις».

Μπορεῖ κανείς ἀκόμη νά πεῖ ὅτι ἐπιείκεια εἶναι ἡ γλυκύτητα τοῦ χαρακτήρα καί ἡ εὐγένεια στή συμπεριφορά. Ἡ κατανόηση ἀπέναντι στίς ἀτέλειες, τήν ἄγνοια καί τά λάθη τῶν ἄλλων. «Ὅποιος ἔχει τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ ἔλαβε τὸ δῶρο τῆς ἄνωθεν σοφίας», σημειώνει ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος, «γίνεται ἐπιεικὴς στὴν ἀδυναμία καὶ τὴν ἄγνοια τοῦ ἄλλου σημειώνει (Ἰακ. γ’, 17). Ὁ ἐπιεικής φανερώνει στήν πράξη ὅτι εἶναι ἀληθινός μαθητής τοῦ Κυρίου καί ὅτι σ’ αὐτόν κατοικεῖ τό πνεῦμα τῆς χάριτος. Καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε: «Ὅταν δέν ἔχεις ἀγάπη, δέν βλέπεις μέ ἐπιείκεια τά λάθη τῶν ἄλλων, ὅποτε τούς ταπεινώνεις καί τούς κατακρίνεις».

Ἡ ἠπιότητα, ἡ συγκατάβαση καί ἡ καλοσύνη ἀποτελοῦν βασικά γνωρίσματα τῆς χριστιανικῆς συμπεριφορᾶς. Χωρίς νά σημαίνει ὅτι ἡ συμπεριφορά αὐτή προέρχεται ἀπό ἀδυναμία τοῦ Χριστιανοῦ ἤ ὑπαγορεύεται ἀπό συναισθηματισμό, ἀλλά θεμελιώνεται στήν πίστη καί τήν ἐσχατολογική βεβαιότητα ὅτι «ὁ Κύριος ἐγγύς», μέ τήν ὁποία φωτίζουμε τήν ὅλη συμπεριφορά μας πρός τούς ἄλλους.

Ἡ ἐπιείκεια εἶναι ὁ τρόπος τοῦ Θεοῦ, μαζί μέ τήν πραότητα ἀποτελοῦν χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ Κυρίου μας. Ἄν ἀνατρέξουμε στήν Παλαιά Διαθήκη στό βιβλίο τῆς Σοφίας Σολομῶντος γράφει: «δίκαιος υἱὸς Θεοῦ… ἵνα γνῶμεν τὴν ἐπιείκειαν αὐτοῦ» (β’, 18-19). Καί ὁ προφήτης Δαβίδ διακηρύσσει: «Σύ, Κύριε, χρηστὸς καὶ ἐπιεικὴς καὶ πολυέλεος πᾶσι τοῖς ἐπικαλουμένοις σε» (Ψαλμ. 85, 5). Στήν Καινή Διαθήκη, στήν Β΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολή του, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει: «αὐτὸς δὲ ἐγὼ Παῦλος παρακαλῶ ὑμᾶς διὰ τῆς πραότητος καὶ ἐπιεικείας τοῦ Χριστοῦ» (ι’, 1). Αὐτή τήν ἐπιείκεια θά τήν ζήσουμε ἰδιαιτέρως τή Μεγάλη Ἑβδομάδα, μέ τόν περίφημο λόγο τοῦ Κυρίου πάνω στό Σταυρό: «Πάτερ ἄφες αὐτοῖς, οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι». Αὐτή τήν ἐπιείκεια θά μᾶς διδάξει μέ τή στάση Του ἀπέναντι στούς ἀρχιερεῖς τῆς αἰσχύνης, στούς βασανιστές καί στούς σταυρωτές Του, ἀλλά καί πρός τούς Φαρισαίους, οἱ ὁποῖοι συνεχῶς Τόν προκαλοῦσαν. Σέ ὅλες τίς περιπτώσεις πού ὁ Κύριος συγχωρεῖ καί καταδέχεται τούς ἁμαρτωλούς ἀνθρώπους, δέν ἀμνηστεύει τήν ἁμαρτία, δέν παραγνωρίζει τό βάρος τοῦ σφάλματος, ἀλλά μέ ἐπιείκεια καί διάκριση, τούς ὁδηγεῖ στή μετάνοια, τή διόρθωση καί τή σωτηρία.

Αὐτή ἡ ἐπιείκεια, ἡ ἀγάπη καί ἡ στοργή τοῦ Θεοῦ, πού ἐκδηλώνεται μέ ποικίλους τρόπους πρός τόν ἄνθρωπο, εἶναι ἡ μεγάλη δύναμή Του. Στά δικά μας μάτια μπορεῖ νά φαίνεται ὡς ἀδυναμία, στήν πραγματικότητα ὅμως εἶναι δύναμη πού νικᾶ τήν κακία τοῦ ἀνθρώπου, μετριάζει τόν ἐγωισμό του, θεραπεύει τίς πληγές του καί τόν ἐνώνει μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ ἐπιείκεια εἶναι γνώρισμα μεγάλης ψυχῆς, ἀπόδειξη μεγάλης δυνάμεως καί πηγή ὅλων τῶν ἀγαθῶν, «οὐδὲν ἐπιεικείας ἰσχυρότερον καὶ οὐδὲν ταύτης δυνατώτερον», θά τονίσει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Καί αὐτό γιατί ἔχει ὡς βάση τήν ἀγάπη, πού πηγάζει ἀπό τή σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου μας. Ὁ ἴδιος ἱερός πατήρ θά πεῖ πώς «ὅτι εἶναι γιά τή φωτιά τό νερό, αὐτό εἶναι γιά τόν θυμό ἡ ἐπιείκεια». Μαλακώνει τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, διαλύει τίς ὅποιες παρεξηγήσεις. Παρεμποδίζει συγκρούσεις καί γεφυρώνει τά χάσματα πού ἀνοίγει ὁ ἐγωισμός καί ἡ ἐμπάθεια. Καί αὐτό τό συναντᾶμε συχνά καί στήν καθημερινότητά μας. Πολλές φορές προσπαθοῦμε μέ φωνές καί αὐστηρότητα, νά ἐπιβληθοῦμε στούς ἄλλους, στά παιδιά μας, στούς συναδέλφους μας, οἱ ψυχές ὅμως τῶν ἀνθρώπων μαλακώνουν, ἀνοίγονται καί ἐμπιστεύονται αὐτόν πού εἶναι ἐπιεικής, αὐτόν πού προσφέρει ζεστασιά καί ἐλπίδα καί βιώνει τόν τρόπο τοῦ Θεοῦ.

Ἀκολουθώντας τά ἴχνη τοῦ Κυρίου μας, ὀφείλουμε νά δείχνουμε καί μεῖς ἐπιείκεια παντοῦ καί πρός ὅλους τους ἀνθρώπους. Κατ’ ἀρχάς στήν οἰκογένειά μας. Οἱ σύζυγοι μεταξύ τους. Χωρίς τήν ἐπιείκεια κλονίζεται εὔκολα ἡ σχέση τους. Τραυματίζεται ἡ συζυγική ἀγάπη. Ἐπιείκεια ἀκόμη οἱ γονεῖς πρός τά παιδιά καί τά παιδιά πρός τούς γονεῖς. Ἡ ἔλλειψη ἐπιείκειας καί μακροθυμίας μᾶς ὁδηγεῖ σήμερα σέ πολλά οἰκογενειακά δράματα. Ἐπιεικεῖς, ἐπίσης, στόν χῶρο τῆς ἐργασίας μας. Ἐργοδότες καί ἐργαζόμενοι εἶναι ἀδύνατον νά συνυπάρξουν ἁρμονικά χωρίς τήν ἐπιείκεια καί τή μετριοπάθεια. Ἐπιεικεῖς τέλος στίς διαπροσωπικές μας σχέσεις μέ συγγενεῖς, φίλους, γείτονες. Ὅ,τι προάγει τίς ἀνθρώπινες σχέσεις εἶναι ἡ ἐπιεικής καί γεμάτη κατανόηση συμπεριφορά πρός τούς ἄλλους. Ἀντίθετα, ἡ σκληρότητα δυναμιτίζει κάθε σχέση καί ὁδηγεῖ σέ ἀδιέξοδο τήν κοινωνική μας συμβίωση.

Ἡ γλυκιά μορφή τοῦ Νυμφίου τῆς Ἐκκλησίας πού προβάλλει ἐνώπιόν μας τή Μεγάλη Ἑβδομάδα ἀποτελεῖ τήν ἐνσάρκωση τῆς πραότητας καί τῆς ἐπιείκειας. Ἐπιβάλλεται καί ἐμεῖς νά μιμηθοῦμε τό παράδειγμά Του, ἰδιαίτερα στήν ἐποχή μας, ὅπου ἡ ποικιλώνυμη βία, τό πάθος γιά ἀντεκδίκηση καί οἱ συγκρούσεις μᾶς ἔχουν κάνει νά χάσουμε τήν καρδιά καί τήν ἀνθρωπιά μας. Ἄς Τόν ἀκολουθήσουμε ἐφαρμόζοντας στή ζωή μας τίς ἐντολές Του, καί ἰδιαίτερα τήν προτροπή τοῦ ἐν λόγῳ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος: «τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις».