Ἡ ἑνότητα μέσα στήν οἰκογένεια

Ἐπισκόπου Καρπασίας

κ. Χριστοφόρου

Ὁ Γάμος, δηλαδή ἡ συμβίωση μεταξύ δύο ἀνθρώπων, ἑνός ἄνδρα καί μίας γυναίκας, εἶναι μία πολύ σοβαρή ὑπόθεση. Οἱ δύο τους ἀποτελοῦν δύο διαφορετικούς χαρακτῆρες – προσωπικότητες. Γιά νά πετύχει ὁ Γάμος καί νά ἐκπληρωθοῦν ὅλοι οἱ σκοποί του (ἑνότητα μέ τόν Θεό, ἑνότητα μεταξύ τῶν συζύγων, ἑνότητα γονέων καί παιδιῶν, ὀρθή ἀνατροφή καί διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν) χρειάζονται ἀφ᾽ ἑνός κάποιες βασικές προϋποθέσεις καί ἀφ᾽ ἑτέρου πολύς κόπος καί θυσίες.

Πρίν προχωρήσω στήν ἀνάπτυξη τοῦ θέματός μου, θά ἤθελα νά τονίσω ὅτι τό θέμα τοῦ Γάμου καί γενικά τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς εἶναι πολύ σημαντικό γεγονός γιά τήν ζωή ἑνός ἄνδρα καί μίας γυναίκας, πού σκέπτονται καί ἀποφασίζουν νά ἑνώσουν τίς ζωές τους. Τό γεγονός ὅμως αὐτό εἶναι ἐξαιρετικά σημαντικό καί γιά τήν Ἐκκλησία, ἀλλά καί γιά τήν Κοινωνία.

Ἡ οἰκογένεια, ὅπως πολύ ὀρθά λέγεται, εἶναι τό κύτταρο τόσο τῆς ἐκκλησιαστικῆς, ὅσο καί τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. Αὐτό στήν πράξη σημαίνει ὅτι ἐάν ἔχουμε ἀποτυχημένους γάμους, τότε θά ἔχουμε ἀποτυχημένη κοινωνία καί ἀποτυχημένη ἐκκλησιαστική ζωή. Τά παιδιά μιᾶς ἀποτυχημένης οἰκογένειας θά εἶναι τά αὐριανά μέλη τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Κοινωνίας, τά ὁποῖα καί θά τίς στελεχώνουν. Ὅπως ἀκριβῶς καί τό ἀντίθετο. Tά παιδιά μιᾶς ἐπιτυχημένης οἰκογένειας θά εἶναι τά παιδιά πού θά ἀποτελοῦν τούς κληρικούς, θεολόγους, ἐκπαιδευτικούς, ἐπιστήμονες, πολιτικούς κλπ, τῆς κοινωνίας μας. Δέν ἐννοῶ, φυσικά, πετυχημένα καί ἀποτυχημένα παιδιά ἐν σχέσει μόνο μέ τήν ἀκαδημαϊκή καί κοινωνική καταξίωση, ἀλλά κυρίως καταξιωμένα στό ἦθος καί στήν ζωή. Συνεπῶς, τό ἐρώτημα τό ὁποῖο τίθεται εἶναι ποῖες εἶναι οἱ προϋποθέσεις, τίς ὁποῖες πρέπει νά ἔχει ἕνας Γάμος γιά νά εἶναι ἐπιτυχημένος; Γιά νά ὑπάρχει ἑνότητα καί εὐτυχία μέσα σ᾽ αὐτόν; Στήν συνέχεια θά προσπαθήσω νά ἐκθέσω κάποιες σκέψεις καί πρακτικά σημεῖα, τά ὁποῖα πιστεύω ὅτι εἶναι πολύ οὐσιαστικά καί ἀπαραίτητα νά τά γνωρίζουμε καί τά ὁποῖα μποροῦν νά μᾶς βοηθήσουν νά ὁλοκληρώσουμε τόν σκοπό τοῦ Γάμου…

 «Σπουδάζοντες τηρεῖν τήν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης»

Τήν ἡμέρα τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου παρέχεται στούς συζύγους ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία τούς ἑνώνει σέ μία σάρκα, σ᾽ ἕνα ἄνθρωπο. Γι᾽ αὐτό καί ὁ Γάμος θεωρεῖται καί εἶναι ἀδιάλυτος. Ἀπό τήν ἡμέρα ἐκείνη οἱ σύζυγοι ἔχουν ὡς φροντίδα νά διατηρήσουν καί νά αὐξήσουν τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στήν οἰκογένειά τους. Νά διατηρηθεῖ καί νά ἑδραιωθεῖ ἡ ἑνότητα μεταξύ τους. Αὐτό σημαίνει ὅτι εἶναι πολύ δύσκολο ἕως ἀκατόρθωτο, χωρίς πνευματική καί μυστηριακή ζωή νά διατηρηθεῖ ἡ ἑνότητα μέσα σέ μία οἰκογένεια.

Ἑρμηνεύοντας ὁ ἱερός Χρυσόστομος τόν Ἀπόστολο Παῦλο λέγει ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα μᾶς ἐδόθη, ὥστε αὐτούς πού προέρχονται ἀπό διαφορετικές οἰκογένειες καί διαφορετικούς τρόπους ζωῆς καί εἶναι ἐντελῶς διαχωρισμένοι νά τούς ἑνώσει. Γιά νά συμπληρώσει στήν συνέχεια. Ὁ Θεός διά τῆς χορηγίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θέλει νά προσδέσει τόν ἕνα μέ τόν ἄλλο. Ὄχι ἁπλῶς γιά νά εἰρηνεύουν μεταξύ τους χωρίς συγκρούσεις· ὄχι ἁπλῶς γιά νά ἀγαπᾶ ὁ ἕνας τόν ἄλλο, ἀλλά σέ ὅλα τά θέματα πού τούς ἀπασχολοῦν νά εἶναι μία ψυχή. Νά τά ἀντιμετωπίζουν ὡς ἕνας ἄνθρωπος… Αὐτό τόν δεσμό, τόν πνευματικό, πού εἶναι καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νά δημιουργήσουμε καί μεταξύ μας καί μέ τόν Θεό.

Ὁ Γάμος γιά νά καταξιωθεῖ, νά ἐπιτύχει καί νά σωθεῖ, πρέπει νά περάσει μέσα στήν Ἐκκλησία. Νά ζεῖ μέσα στήν ἱερά ἀτμόσφαιρά της, τήν μυστηριακή καί πνευματική ζωή. Μέσα ἀπό αὐτή κανείς καθαρίζεται ἀπό τά πάθη, φωτίζεται, καί ἁγιάζεται.

Πρέπει ὁ Γάμος καί γενικά ἡ συμβίωση νά ὑπερβεῖ τόν βιολογικό, τόν φυσικό χαρακτῆρα του καί νά γίνει ἕνα ἐκκλησιαστικό γεγονός. Αὐτό πραγματοποιεῖται κυρίως διά τῆς μετοχῆς στό κατ’ ἐξοχήν Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας. Διά τοῦ Μυστηρίου αὐτοῦ ὁ ἄνθρωπος ἑνώνεται μέ τήν ζωοποιό Χάρη τοῦ Θεοῦ καί διά τοῦ Θεοῦ μέ τά ὑπόλοιπα μέλη τῆς οἰκογένειας. Ἡ σχέση τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας, πλέον, δέν εἶναι μόνο σαρκική καί συναισθηματική. Μία σχέση ἀνθρώπινη, ἀλλά μία πραγματική – ὀντολογική σχέση μέ ἰσχυρό καί ἀκλόνητο σύνδεσμο τήν πνευματική ζωή. Δυστυχῶς, πολλοί ἄνθρωποι θεωροῦν τόν Γάμο καί τά οἰκογενειακά βάρη καί φροντίδες ὡς ἐμπόδια γιά νά ἐκκλησιάζονται καί νά ἐκκλησιοποιοῦνται. Ὅταν ἡ ζωή τῆς οἰκογένειας συνδεθεῖ μέ τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας γίνεται εὐλογημένος ὁ Γάμος. Ἐπειδή εἶναι ἀναπόφευκτο νά μήν βιώσει ἡ οἰκογένεια προβλήματα, ἀσθένειες, πειρασμούς καί ἀντιξοότητες, ἡ μετοχή στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας ἐλαφρύνει τό βάρος. Ἀφήνει ἄνοιγμα γιά νά περάσει ὁ Θεός στήν ζωή μας. Νά τήν ἀνακαινίσει, νά τήν στηρίξει καί νά τήν βοηθήσει νά ὑπερβεῖ τίς πολυποίκιλες δυσκολίες. Ἔρχεται ὁ Θεός, ἤ καλύτερα τοῦ δίνουμε ἐμεῖς τό δικαίωμα νά ἐνεργήσει ὅσα δέν μποροῦμε ἐμεῖς ὡς ἄνθρωποι νά κάνουμε.           

Ὁ Γάμος γιά νά ἐπιτύχει καί νά σωθεῖ, πέραν τῆς κατανόησης καί τῆς ὑπέρβασης τῆς διαφορετικότητας, μέσα ἀπό τίς πνευματικές προϋποθέσεις, τίς ὁποῖες περιγράψαμε πιό πάνω, χρειάζεται νά βιώνει τήν ἀσκητική ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Πρακτικά, ἡ ἀσκητική ζωή μέσα στόν Γάμο ἐκφράζεται μέ τά πιό κάτω.

α) Γνώση καί τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ: Μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ θεραπεύουμε τά πάθη μας. Ὑπερβαίνουμε τίς ἀνθρώπινες ἀδυναμίες μας καί φθάνουμε ἀφ᾽ ἑνός στήν  κοινωνία μέ τόν Θεό καί ἀφ᾽ ἑτέρου στήν μεταξύ μας κοινωνία. Ὅταν ἡ ζωή τῆς οἰκογένειας διαμορφωθεῖ μέσα σ᾽ αὐτό τό πνευματικό πλαίσιο, ὡς φυσικό ἀποτέλεσμα, τά μέλη της ἀποκτοῦν ἕνα φρόνημα, μία πίστη, μία ἐλπίδα, ἕνα τρόπο ζωῆς. Ἀντιλαμβάνεται κάποιος ὅτι μιά τέτοια ζωή μπορεῖ νά διατηρήσει ἰσόβια ἑνωμένο τόν Γάμο.

 β) Τό ὅτι ἡ ζωή τοῦ Γάμου εἶναι ἀσκητική μ’ αὐτή τήν ἔννοια, φαίνεται καί μέσα ἀπό τό Μυστήριο καί πιό συγκεκριμένα στό σημεῖο τοῦ «Χοροῦ τοῦ Ἡσαΐα».

Τοῦ ζεύγους προηγεῖται ὁ ἱερέας, ὁ ὁποῖος κρατᾶ τό Εὐαγγέλιο. Αὐτό δείχνει ὅτι στήν ζωή τοῦ ἀνδρογύνου πρέπει νά προηγεῖται ὁ Πνευματικός Πατέρας. Ὄχι ὡς ἕνας ἁπλός ἄνθρωπος, ἀλλά κρατώντας τό Εὐαγγέλιο. Μέ βάση τό Εὐαγγέλιο, τήν ζωή τῶν Ἁγίων καί γενικά τῆς Ἐκκλησίας νά βοηθᾶ καί νά καθοδηγεῖ τήν οἰκογένεια. Ἐφαρμόζοντας τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ θά βρίσκονται σέ κοινωνία μαζί Του καί μεταξύ τους.

Στά πλαίσια τῆς ἀσκητικῆς ζωῆς συμπεριλαμβάνεται ἡ προσευχή, ἡ νηστεία, ἡ μετάνοια, ἡ προσοχή στόν ἑαυτό μας, ἡ ἐγκράτεια, ἡ μελέτη κλπ.   

Ὅλα αὐτά δέν εἶναι στέρηση τῆς ἐλευθερίας, τῆς χαρᾶς, τῆς κοινωνικότητας. Ἡ ὀρθή βίωσή τους βοηθᾶ ἀφ’ ἑνός νά ἰσχυροποιήσουμε τήν θέλησή μας καί ἀφ᾽ ἑτέρου νά ὑπάρχει ἡ ὀρθή ἑνότητα μεταξύ μας.

«Πρότυπο στήν ζωή μας πρέπει νά εἶναι ὁ Χριστός»

Ὅλοι πρέπει νά ζοῦν τήν ἑνότητα μέ τόν Χριστό, μιμούμενοι ἀφ’ ἑνός τήν ζωή Του καί ἀφ’ ἑτέρου ζώντας τήν μυστηριακή ἕνωση.     

Ὅπως ὁ Χριστός ἀγαπᾶ τήν Ἐκκλησία, ἔτσι καί οἱ σύζυγοι πρέπει νά ἀγαποῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλο.            

α) Ὁ Χριστός δέν καταργεῖ τόν ἄνθρωπο. Ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση καί τήν ἕνωσε μέ τήν θεία Του φύση. Δέν τήν κατήργησε. Τήν ἕνωσε ὑποστατικά στό ἕνα καί μοναδικό πρόσωπό Του, ἀλλά δέν τήν ἀπορρόφησε. Στήν ἕνωση αὐτή ὁ Θεός παρέμεινε Θεός, χωρίς νά μετατραπεῖ σέ κάτι ἄλλο, καί ὁ ἄνθρωπος παρέμεινε ἄνθρωπος, χωρίς νά γίνει κάτι διαφορετικό. Τήν σάρκα πού προσέλαβε ὁ Θεός τήν ἔκανε δική Του σάρκα χωρίς νά τήν καταργεῖ ἤ μετατρέπει σέ κάτι ἄλλο. Στό πρόσωπό Του ἔχουμε τήν τέλεια ἕνωση. Τό ἴδιο καλοῦνται νά κάνουν καί οἱ σύζυγοι μέσα ἀπό τό Μυστήριο τοῦ Γάμου. Νά προσλάβει ὁ ἕνας τόν ἄλλο χωρίς νά τόν καταργεῖ. Χωρίς νά θέλει νά τόν κάνει νά σκέπτεπται, νά συμπεριφέρεται, νά ἐνεργεῖ ὡς νά εἶναι κάποιος ἄλλος. Ὁ Χριστός προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση, γιά νά τήν ἑνώσει μέ τήν θεία Του, μέ σκοπό νά τήν θεραπεύσει καί νά τήν καταστήσει ἁγία καί ἄμωμη. Ἔτσι καί οἱ σύζυγοι πρέπει νά προσλαμβάνουν ὁ ἕνας τόν ἄλλο γιά νά τόν θεραπεύσει καί βοηθήσει νά φθάσει στήν πνευματική ὁλοκλήρωση.            

β) Σέβεται τήν ἐλευθερία τοῦ ἄλλου. Δέν τόν πνίγει. Τοῦ ἀφήνει χῶρο, τόν ἀλληλοπεριχωρεῖ. Ἡ τελευταία αὐτή λέξη ἔχει μεγάλη σημασία. Σημαίνει ὅτι ὁ ἕνας μπαίνει μέσα στόν ἄλλο καί ταυτόχρονα μιλοῦν, σκέπτονται καί ἐνεργοῦν μέ τέτοιο τρόπο, πού ὁ ἕνας ἀναπαύει τόν ἄλλο. Τοῦ κάνει χῶρο νά αἰσθάνεται καί νά κινεῖται ἄνετα. Εἶναι τέτοια ἡ σχέση τους πού ὁ ἕνας λαχταρᾶ νά εἶναι μαζί μέ τόν ἄλλο.

γ) Συγχωρεῖ. Τό νά λέει ὁ ἕνας στόν ἄλλο συγγνώμη καί νά μήν κρατεῖ μέσα του κακία γιά τά λάθη πού γίνονται δέν εἶναι ἔνδειξη ἀδυναμίας, ἀλλά πνευματικῆς δύναμης. Ἐσωτερικῆς εὐγένειας καί ἀνωτερότητας, πού προλαβαίνει καί θεραπεύει ὅλα τά προβλήματα, μέ πνευματικό καί ὄχι ἀνθρώπινο τρόπο.    

δ) Τρέφει τούς πιστούς. Τό ἴδιο καί οἱ σύζυγοι, ὁ ἕνας τρέφει καί διατηρεῖ στήν ζωή τόν ἄλλο μέ τήν φροντίδα, μέ τήν ἀγάπη καί τήν ἀνοχή του.

ε) Δέν θέλει τήν τιμωρία τους, ἀλλά τήν σωτηρία τους. Ὅταν γίνεται κάποιο λάθος, πού εἶναι ἀναπόφευκτο νά γίνουν λάθη, πρέπει νά προσπαθοῦμε νά τά διορθώσουμε. Νά ἀναζητοῦμε εὐθύνες καί τιμωρία. Κάτι τό ὁποῖο ἔγινε ἀποτελεῖ τετελεσμένο γεγονός καί ὅσο καί ἄν ἀναζητοῦμε τά γιατί, δέν διορθώνεται. Ἡ αἰτία τῆς διάσπασης τῆς οἰκογένειας, φρονῶ ὅτι εἶναι τά πολυποίκιλα γιατί. Γιατί νά τό πεῖ. Γιατί νά τό κάνει. Γιατί νά πάει ἐκεῖ. Γιατί νά μιλήσει ἔτσι… γιατί… γιατί… γιατί…. Ἡ θεραπεία τῶν προβλημάτων ἐπιτυγχάνεται μέσα ἀπό τήν ταπείνωση, τήν ἀνοχή, τήν ἀναζήτηση τῶν βαθύτερων αἰτιῶν τους καί κυρίως μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.

Ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι, μέσα ἀπό ὅλες τίς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς του, νά ἀποκτήσει τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ καί νά σωθεῖ. Ὁ Γάμος μέ τήν οἰκογενειακή του ζωή εἶναι ἕνα πεδίο καί μέσο γιά νά φθάσει κάποιος μέσα ἀπό τήν πνευματική συμβίωση στήν τελειότητα καί τήν θέωση. Ἡ ὕπαρξη τῶν ἄλλων προσώπων δέν καταργεῖ τήν ἐλευθερία μας, ἀλλά μᾶς βοηθᾶ νά θεραπεύσουμε τά δικά μας πάθη καί νά γίνουμε ὄντως ἐλεύθεροι. Αὐτό πού μᾶς ταλαιπωρεῖ καί μᾶς κάνει νά ὑποφέρουμε δέν εἶναι οἱ ἀδυναμίες τῶν ἄλλων, ἀλλά τά δικά μας πάθη καί κυρίως ὁ ἐγωισμός πού ἐμφωλεύει μέσα μας. Ἡ ἑνότητα μέσα στήν οἰκογένεια ἐπιτυγχάνεται μέ τήν θεραπεία τῶν παθῶν. Τόσο ὁ ρόλος τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας, ὅσο καί ἡ ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας συνίστανται στό νά βοηθήσουν σ᾽ αὐτή τήν θεραπεία, ὥστε μέσα στόν ἄνθρωπο νά ὑπάρχει καθαρότητα, ἁπλότητα καί ἡ ἑνοποιός Χάρη τοῦ Θεοῦ.

[1] Τό κείμενο εἶναι ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἐπισκόπου Καρπασίας κ. Χριστοφόρου Ἡ ἀγάπη τῆς καρδίας καί ἡ ἀγάπη τῆς λογικῆς, ἔκδ. Ἐπισκοπῆς Καρπασίας, Κύπρος 2018, σελ. 62-83.

* Τό κείμενο δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό “Παρέμβαση Εκκλησιαστική”, τεύχος 59 (Σεπτέμβριος – Δεκέμβριος 2024), σελ. 672-676.