Ομιλία του κ. Μενέλαου Μενελάου στην εκδήλωση προς τιμήν των πεσόντων της κοινότητας Αγκαστίνας (31 Οκτωβρίου 2024)

Προσφιλείς οικογένειες των τιμωμένων σήμερα ηρώων μας,

Θεοφιλέστατε,

Έντιμοι Κύριοι Βουλευτές και εκπρόσωποι κομμάτων,

Κύριε Δήμαρχε,

Πρόεδρε και Μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγκαστίνας,

Εκπρόσωποι της Εθνικής Φρουράς και της Αστυνομίας,

Εκπρόσωποι Σωματείων και Οργανώσεων,

Κυρίες και κύριοι,

50 χρόνια από το 1974, είμαστε και φέτος εδώ για να αποτίσουμε ελάχιστο φόρο τιμής, να καταθέσουμε το σεβασμό μας και να υπομνήσουμε το μεγαλείο της θυσίας των πεσόντων και αγνοούμενων Αγκαστινιωτών.

Για να τιμήσουμε το παράδειγμα των ανθρώπων που την κρίσιμη ώρα έκαναν αυτό που υπαγόρευε η συνείδηση τους, απαντώντας παρόν στο κάλεσμα για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας.

Κινούμενοι από τις πιο αγνές και πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά, και με το ένστικτο των απλών ανθρώπων που θέλουν όταν αναμετρούνται με τη συνείδηση τους να αισθάνονται ότι έκαναν με αξιοπρέπεια το καθήκον τους. Που θέλουν να είναι «δίκαιοι και ίσιοι σε όλες τους τις πράξεις» και που τους πρέπει μεγαλύτερη τιμή γιατί γνώριζαν στην προδομένη Κύπρο του 1974 «πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε».

Τιμούμε εξίσου σήμερα αυτούς που χάθηκαν μέσα από τις αποτρόπαιες δολοφονίες αμάχων, θύματα της εθνοκάθαρσης, της μισαλλοδοξίας και των σκαιών πράξεων αντεκδίκησης. 

50 χρόνια μετά έχουμε υποχρέωση να θυμόμαστε τα αίτια και τους αίτιους και να επαναβεβαιώνουμε την αταλάντευτη προσήλωση μας στο χρέος να κρατήσουμε ζωντανή την ιστορική μνήμη. Από τη δοτή ανεξαρτησία που δημιούργησε ένα κράτος με τα βαρίδια της εθνοκοινοτικής διαίρεσης και της ξένης κηδεμονίας, τις ξένες επεμβάσεις, την υπόθαλψη της παρανομίας και των διακοινοτικών συγκρούσεων, την ξενοκίνητη ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης που εκτέλεσαν η χούντα των Αθηνών και η ΕΟΚΑ Β’, τη βάρβαρη τουρκική εισβολή και τη συνεχιζόμενη κατοχή.

Αυτά δεν έχουν σημασία μόνο για σκοπούς ολοκληρωμένης αποτύπωσης της ιστορικών γεγονότων. Η καθολική αναγνώριση τους συνιστά και υπόμνηση αυτού που θα πρέπει να αποτελεί την πεμπτουσία του αγώνα μας: μια λύση του κυπριακού που θα διασφαλίζει ένα πραγματικά ανεξάρτητο, δημοκρατικό κράτος του οποίου την μοίρα θα καθορίζουν οι νόμιμοι πολίτες του. 

Έχουν επίσης σημασία γιατί την αλήθεια δεν αρκεί να την ξέρει η γενιά που έζησε τα γεγονότα. Η ιστορία είναι οδηγός όταν αναβαφτίζεται μέσα στην κολυμβήθρα της ιστορικής αλήθειας. Αυτό είναι ένα βαρύ χρέος για όλους μας γιατί δεν αφορά το παρελθόν. Αφορά το μέλλον. Για αυτό πολύ περισσότερο χρειάζεται να μεταλαμπαδεύεται η αλήθεια στη νέα γενιά. Αν η μνήμη ξεθωριάσει, αν η αλήθεια εκμαυλιστεί τότε είναι που ανοίγει η πόρτα για να ολοκληρωθεί το έγκλημα το 1974 με την οριστικοποίηση της διχοτόμησης, με όσα άλλα δεινά θα φέρει μαζί της μια τέτοια καταστροφική εξέλιξη.

Ειδικά στις σημερινές εποχές στις οποίες τοπικά και διεθνώς ακραία ιδεολογήματα και ρητορικές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και  αναβιώνουν, δημιουργώντας κινδύνους πρόκλησης νέων δεινών.

50 χρόνια μετά, εν μέσω μιας ολοένα και πιο περίπλοκης και βεβαρημένης περιφερειακής και διεθνούς συγκυρίας, η Κύπρος συνεχίζει να βιώνει τις συνέπειες της τουρκικής εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής του 37% τους εδάφους της και τους κινδύνους  που αυτό συνεπάγεται.

Παρά τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες η επιλογή δεν μπορεί να είναι άλλη από τη συνέχιση της προσπάθειας για την απαλλαγή από την κατοχή, την απελευθέρωση και την επανένωση του τόπου και του λαού μας.

Κυρίες και κύριοι,

Είμαστε σήμερα εδώ για να τιμήσουμε τη μνήμη των 23 Αγκαστινιωτών που άφησαν στον κάμπο της Μεσαορίας και στον Πενταδάκτυλο την τελευταία τους πνοή για την ελευθερία της πατρίδας.

Στη μεγάλη πλειοψηφία τους (οι 19 από τους 23) ήταν άμαχοι, άνδρες και γυναίκες, που δολοφονήθηκαν από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής ή από ομάδες Τουρκοκυπρίων εξτρεμιστών.

Τιμής ένεκεν να μου επιτρέψετε να αναφέρω και εγώ τα ονόματά τους:

Ο ιερέας της Αγκαστίνας, π. Επιφάνιος Ιωάννου.

Ο Σωτήρης Φραγκέσκου,

Ο Ανδρέας Χατζηγαβριήλ,

Ο Μιχαλάκης Χαραλάμπους,

Ο Χάρης Θεοχάρους,

Ο Ιάκωβος Πήττας,

Ο Μιχάλης Νικολαΐδης

Παναγιώτης Ξάνθου

Μιχάλης Πατσαλής

Χριστόδουλος και Ελένη Σκουτάρη

Ανδρέας Φουσκουλής

Γεώργιος Χατζηχριστοδούλου

Ανδρέας  Χρίστου

Εννιά από τους 23 παραμένουν ακόμη αγνοούμενοι:

Αντώνης Αντωνίου

Λάμπρος Καμένου

Μαρίτσα Κόρινου

Μυροφόρα Κωνσταντή

Χριστόδουλος Παπά

Νικόλαος Τσακκαρή

Γερόλεμος Ττανάς

Χρυστάλλα Ττουλέκη

Λούκας Χαΐλης

Αγαπητά μέλη των οικογενειών των ηρώων μας,

50 χρόνια μετά η θυσία των δικών σας ανθρώπων παραμένει αδικαίωτη.

Τιμώντας τους, τιμούμε ταυτόχρονα και εσάς, που ορθώνετε με αξιοπρέπεια το ανάστημα, παραμένοντας ακλόνητα ταγμένοι και πιστοί στον αγώνα για τη διατήρηση της ακυλίδωτης μνήμης τους.

Οι άνθρωποι αυτοί, θυσιάστηκαν για το χρέος και το ιδανικό μιας ελεύθερης και ενωμένης Κύπρου. Σήμερα 50 χρόνια μετά έχουμε χρέος να μην επιτρέψουμε όπως το λέει ο Σεφέρης:

Έχουμε την υποχρέωση, σήμερα μέσα σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης αρχών και αξιών, απαξίωσης και ισοπέδωσης, να αναδεικνύουμε το παράδειγμα τους, για να υπογραμμίσουμε ότι υπάρχει πάντα ένα άλλο γνήσιο υπόδειγμα και πρότυπο ανθρώπων, μια αυθεντική στάση ζωής: αυτή που υπαγορεύει και καλεί στην εκπλήρωση του καθήκοντος προς την πατρίδα, το συνάνθρωπο και την κοινωνία ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται όχι απλώς θυσίες αλλά την υπέρτατη θυσία. 

Κυρίες και κύριοι,

Διανύουμε μια δύσκολη περίοδο για την παγκόσμια ειρήνη. Οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις γίνονται ξανά μέσο επίλυσης διαφορών, το βλέπουμε αυτό να ξεδιπλώνεται με πολύ τραγικό τρόπο στην γειτονιά μας και αλλού. Το διεθνές σύστημα, το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα τα οποία κατακτήθηκαν με βαρύ φόρο αίματος, αποδυναμώνονται, ο επεκτατισμός αμφισβητεί την περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα και ωθεί τον κόσμο σε ένα φαύλο κύκλο ανταγωνισμών, κρίσεων και πολεμικών συγκρούσεων.

Αυτές οι συνθήκες ας λειτουργούν ως υπόμνηση της αδήριτης ανάγκης να μην παίρνουμε τίποτε ως δεδομένο, να μην υποτιμούμε τις παγίδες και τους κινδύνους. Να μην παρασυρόμαστε από τις σειρήνες του μιλιταρισμού και του πολέμου. Να δημιουργούμε τα αναγκαία αναχώματα ενάντια στην προσπάθεια της Τουρκίας να ωθήσει τα πράγματα σε διολίσθηση εκτός του πλαισίου του ΟΗΕ προς την μονιμοποίηση της διχοτόμησης και σε λύση «δύο κρατών» που θα οδηγήσει εν τέλει στην ενσωμάτωση της κατεχόμενης Κύπρου στην Τουρκία και στην υποθήκευση του μέλλοντος και της υπόλοιπης Κύπρου στις τουρκικές επιβουλές.         

Να μην αφήσουμε τη δικαιολογημένη απογοήτευση να καλλιεργεί το έδαφος για το συμβιβασμό με τη διχοτόμηση. Τέτοιες σκέψεις όχι μόνο δεν διασφαλίζουν το παρόν και το μέλλον του τόπου αλλά αποτελούν προοίμιο νέων ακόμα πιο οδυνηρών περιπετειών.

Μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974 ο τότε Πρόεδρος Μακάριος λειτουργώντας με σύνεση και πραγματισμό προχώρησε στον ιστορικό συμβιβασμό της ομοσπονδίας. Έκτοτε όλες οι κυβερνήσεις παρέμειναν συνεπείς σε αυτό το συμβιβασμό και στην οδό της  επίτευξης ειρηνικής, συμφωνημένης λύσης στη βάση του πλαισίου που καθορίζουν τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Μπορεί αυτή η πορεία να ακούγεται μερικές φορές ως μονόδρομος, ως εγκλωβισμός ή ως ομηρεία. Δεν είναι όμως.

Είναι ο ελπιδοφόρος δρόμος προς τη δικαίωση αυτού του τόπου, ο δρόμος για την οικοδόμηση μιας πατρίδας της οποίας η μοίρα θα ορίζεται και θα καθορίζεται από τους πολίτες της, χωρίς την παρουσία κατοχικών στρατευμάτων και κηδεμόνων.

Στην προσπάθεια μας, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, με στόχο την αναζωογόνηση της διαδικασίας συνομιλιών και κατ’ επέκταση της προοπτικής για συνολική λύση, είναι γεγονός ότι, συνεχίζουμε να είμαστε αντιμέτωποι με δυσκολίες και εμπόδια. Είναι επίσης γεγονός ότι διαμέσου των χρόνων, έχουμε πικρή πείρα απογοητεύσεων και διαψεύσεων των προσδοκιών.

Για αυτό στην προσπάθεια η οποία βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη διακατεχόμαστε πρωτίστως από πνεύμα πραγματισμού. Γνωρίζουμε ότι ο δρόμος δεν θα είναι εύκολος. Διακατεχόμαστε όμως ταυτόχρονα και από πνεύμα στοχοπροσήλωσης, επιμονής και αποφασιστικότητας.     

Ως αποτέλεσμα του πρόσφατου δείπνου του ΓΓ των ΗΕ με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον ηγέτη της ΤΚ κοινότητας στη Νέα Υόρκη, έχουμε μπροστά μας επόμενα βήματα. Μια επόμενη διευρυμένη συνάντηση υπό το ΓΓ των ΗΕ με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων και μια προσπάθεια για διάνοιξη νέων σημείων διέλευσης.

Θα εργαστούμε μεθοδικά για να έχουμε αποτελέσματα τα οποία να προσδίδουν στην προσπάθεια μια πιο απτή, πιο ορατή προοπτική.

Φίλες και φίλοι,

Ο μεγάλος μας ποιητής Κώστας Μόντης αποτυπώνοντας γλαφυρά τη μακραίωνη παρουσία, τες βαθιές ρίζες και την ανθεκτικότητα μας σε τούτη τη γη έγραψε πως: 

«Χρόνια σκλαβκιές ατελείωτες
Τον πάτσον τζιαι τον κλώτσον τους
Εμείς τζιαμαί, ελιές τζιαι τερατσιές πάνω στον ρότσον τους».

Επειδή μια επετειακή τιμητική εκδήλωση είναι ταυτόχρονα και μια αφορμή για άντληση διδαγμάτων, αναστοχασμό και προβληματισμό, ας σκεφτούμε ότι το 1974 υπήρξε ένα κρίσιμο σημείο καμπής, γιατί για πρώτη φορά στη  μακραίωνη ιστορία μας σε τούτη τη γη, υπήρξε ξεριζωμός.

Μια σοφή λαϊκή παροιμία του τόπου μας λέει ότι «ο άνθρωπος εν ο τόπος – ο τόπος εν γέρημος», που σημαίνει ότι τον τόπο, την πατρίδα την κάνουν οι άνθρωποί της. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχει.

Για να συνεχίσει λοιπόν να υπάρχει, πρέπει να ξαναριζώσουμε στην πατρώα γη. Μόνη έτσι θα δικαιωθεί η θυσία αυτών που έφυγαν. Μόνον έτσι θα έχουν πνοή τα όνειρα αυτών που θα έρθουν.

Τιμή και δόξα στους ήρωες της κοινότητας Αγκαστίνας!